Ποιο είναι το όφελος του να παίζεις σκάκι;

Ποιο είναι το όφελος του να παίζεις σκάκι;

Παρ όλο που φαινομενικά το να παίζεις σκάκι τα οφέλη είναι διάφορα, στην πραγματικότητα είναι το εξής ένα. Αυξάνεις και ενεργοποιείς τους δενδρίτες. Όλα τα υπόλοιπα οφέλη προκύπτουν από αυτό. Δεν είναι τυχαίο που το σκάκι είναι γνωστό ως το παιχνίδι των βασιλιάδων, των μεγάλων στρατηγών, των παπών και γενικά των ανώτερων – θεωρητικά τουλάχιστον- ανθρώπων. Το σκάκι πάντα προσέλκυε τα μεγάλα μυαλά και κυρίως τους βασιλιάδες.
Ίσως γιατί οι βασιλιάδες και αυτοκράτορες που έλεγχαν μεγάλες αυτοκρατορίες και στρατούς είδαν μέσα στο σκάκι την δυνατότητα να ακονίζουν το μυαλό τους στη στρατηγική, στο σχεδιασμό και την πρόβλεψη, πράγματα που χρειάζονται για να διοικήσεις μια αυτοκρατορία και ένα βασίλειο. Όσο η επιστήμη προχωρά, τόσο περισσότερα μαθαίνουμε για τον εγκέφαλο και βρίσκουμε νέα οφέλη του να παίζεις σκάκι σε αυτόν. Πόσο καλό κάνει στην σκέψη ενός ανθρώπου το να παίζει σκάκι; Ας διαβάσουμε παρακάτω τι λένε οι επιστήμονες για τα οφέλη του. Αλλά μην ξεχνάς πως σκάκι παίζεις για να αποκομίσεις τα εν λόγω οφέλη και όχι για να ικανοποιήσεις το ασήμαντο εγώ σου … ξέρεις του στυλ “εγώ κάνω αυτό και εγώ (το εγώ) μπλα-μπλα”.
Επιπλέον το σκάκι πέρα από τα οφέλη στο εγκέφαλο που προσφέρει έχει και ένα τεράστιο μειονέκτημα, όλοι αγωνίζονται και πεθαίνουν για να σωθεί ο βασιλιάς και η βασίλισσα !!! Δεν θεωρώ πως χρειάζεται να επεκταθώ επ’ αυτού ! Όμως ας επικεντρωθούμε στα θετικά του.
> Αναπτύσσει δενδρίτες στους νευρώνες του εγκεφάλου: Αυτό είναι σημαντικότατο και ο κύρια βασικός λόγος όλων των υπολοίπων ωφελειών. Οι δενδρίτες είναι μικρές διακλαδιζόμενες προεξοχές που βρίσκονται στην άκρη των νευρώνων του εγκεφάλου. Ο κάθε νευρώνας έχει πολλούς δενδρίτες με πολλές διακλαδώσεις στην άκρη του εγκεφάλου. Οι δενδρίτες είναι εξαιρετικά σημαντικοί καθώς αποτελούν το μέσο με ο νευρώνας προσλαμβάνει σήματα. Είναι με λίγα λόγια το μέσο με το οποίο σκεφτόμαστε και όσο περισσότεροι υπάρχουν τόσο καλύτερα/γρηγορότερα γίνεται η διαδικασία μεταβίβασης των μηνυμάτων μέσα στον εγκέφαλο. Το να παίζει κάποιος σκάκι τακτικά, κάνει τους δενδρίτες να πληθαίνουν και να αναπτύσσονται. Ένας άλλος τρόπος είναι η εκμάθηση ξένων γλωσσών και γενικότερα η εκμάθηση της άγνωστης γνώσης.
> Αναπτύσσει την ικανότητα στρατηγικού σχεδιασμού και πρόβλεψης: Το σκάκι βοηθά φοβερά στην ανάπτυξη του τμήματος του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τον στρατηγικό σχεδιασμό και την πρόβλεψη, μιας και αυξάνει τους δενδρίτες. Το τμήμα αυτό είναι ο προμετωπιαίος φλοιός και είναι ακόμα υπεύθυνο για τον αυτοέλεγχο και την κριτική ικανότητα. Δεν είναι καθόλου περίεργο λοιπόν που οι έφηβοι πχ έχουν ελάχιστο αυτοέλεγχο, η κριτική τους ικανότητα είναι συνήθως κακή με λήψη ανώριμων αποφάσεων και δεν μπορούν να προγραμματίσουν τόσο καλά όσο οι ενήλικες. Όλα αυτά επειδή ο προμετωπιαίος φλοιός είναι από τα τελευταία τμήματα του εγκεφάλου που αναπτύσσεται πλήρως, πράγμα που γίνεται στα τελευταία στάδια της εφηβείας ή αρκετά αργότερα. Παίζοντας σκάκι όμως, βοηθά στην πρόωρη ανάπτυξη του προμετωπιαίου φλοιού και δείχνει στο άτομο όλα τα προαναφερθέντα, όπως καλύτερο αυτοέλεγχο, καλύτερες αποφάσεις, καλύτερη κριτική σκέψη και ικανότητα πρόβλεψης, αποτρέποντας έτσι από πιθανά λάθη και λανθασμένες επιλογές. …και επιπλέον κάνει τον εγκέφαλο να δουλεύει στρατηγικά.
> Αυξάνει την νοημοσύνη: Το σκάκι πάντα θεωρούνταν ως ένα παιχνίδι για έξυπνους και για αυτούς με υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Έτσι λοιπόν, πάντα υπήρχε η εξής ερώτηση. Οι έξυπνοι άνθρωποι στρέφονται προς το σκάκι ή μήπως παίζοντας το σκάκι έκανε τους σκακιστές να έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης; Έρευνες έχουν δείξει ότι παίζοντας σκάκι και μετακινώντας τα αλογάκια, τους πύργους και όλα τα στρατεύματα του βασιλιά εδώ και εκεί, αυξάνεται ο δείκτης νοημοσύνης. Μια μελέτη του 2000, σε 4000 μαθητές στη Βενεζουέλα, έδειξε σημαντική αύξηση του IQ και στα αγόρια και στα κορίτσια μετά από 4 μήνες συστηματικής ενασχόλησης με το σκάκι.
> Βοηθά στην πρόληψη κατά του αλτσχάιμερ: Επειδή ο εγκέφαλος λειτουργεί όπως ένας μυς, χρειάζεται εξάσκηση, όπως οι δικέφαλοι για να αναπτυχθούν και να μεγαλώσουν. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό «The New England Journal of Medicine» βρήκε ότι τα άτομα που ασχολούνται με επιτραπέζια στρατηγικά παιχνίδια και ιδιαίτερα με το σκάκι, έχουν αρκετά μειωμένες πιθανότητες για να αναπτύξουν Αλτσχάιμερ μετά τα 75 έτη. Ο Δρ. Robert Freidland ισχυρίζεται ότι το σκάκι εξασκεί ιδιαίτερα την φαιά ουσία του εγκεφάλου, που συνήθως παραμένει σχετικά αδρανής και ότι η μη εξάσκηση της φαιάς ουσίας του εγκεφάλου αποτελεί μεγάλο πλήγμα για τον εγκέφαλο καθώς ελαττώνεται η ισχύς του. Είναι όπως αν μαθαίνεις ξένες γλώσσες σε μεγάλη ηλικία εξασκείς αυτόν τον μυ και είναι αδύνατον να πάθει αλτσχάιμερ.
> Εξασκεί και τα 2 ημισφαίρια του εγκεφάλου: Σε μια μελέτη από την Γερμανία, ερευνητές έδειξαν σε ορισμένους καλούς και αρχάριους σκακιστές μια σειρά από απλά γεωμετρικά σχήματα καθώς και διάφορες θέσεις σκακιού όπου ακολουθούσε μια ερώτηση περί του γεωμετρικού σχήματος και της θέσης του σκακιού και μέτρησαν τις αντιδράσεις των υποκειμένων καθώς ο εγκέφαλος τους επεξεργάζονταν την ερώτηση. Ανέμεναν ότι το αριστερό ημισφαίριο, αυτό που επεξεργάζεται τις σκακιστικές θέσεις, θα είναι πιο δραστήριο από το δεξί στους έμπειρους σκακιστές. Αλλά, αυτό που είδαν είναι ότι και το δεξί ημισφαίριο αυτών των σκακιστών ήταν σχεδόν το ίδιο δραστήριο. Οι καλοί σκακιστές χρησιμοποιούσαν ταυτόχρονα και το δεξί και το αριστερό ημισφαίριο.  Από την άλλη, στην αναγνώριση και την οπτική επεξεργασία των απλών γεωμετρικών σχημάτων και των καλών και των αρχάριων σκακιστών, ο εγκέφαλος έδειξε παρόμοια συμπεριφορά. Όσο πιο πολύ δηλαδή παίζει κανείς σκάκι και γίνεται καλύτερος, τόσο το δεξί του ημισφαίριο μαζί με το αριστερό θα λειτουργούν περισσότερο.
> Αυξάνει την δημιουργικότητα: Μιας και το δεξί ημισφαίριο του εγκεφάλου είναι υπεύθυνο για την δημιουργικότητα, δεν είναι έκπληξη ότι παίζοντας σκάκι, αυξάνεται και η δημιουργικότητα. Ειδικότερα το σκάκι αυξάνει σημαντικά την πρωτότυπη και εφευρετική σκέψη. Μια μελέτη χώρισε μαθητές 4 ετών σε διάφορα γκρουπ. Σε γκρουπ που τους διδάσκονταν και έπαιζαν σκάκι, σε γκρουπ που χρησιμοποιούσαν υπολογιστές, σε γκρουπ που δεν έκαναν τίποτα από ότι έκαναν τα άλλα γκρουπ, καθώς και γκρουπ με άλλες δραστηριότητες. Η όλη ενασχόληση του κάθε γκρουπ διήρκεσε 32 εβδομάδες. Έπειτα μετρήθηκαν οι επιδόσεις δημιουργικότητας, εφευρετικότητας και κρίσιμων αποφάσεων για κάθε γκρουπ.  Τα παιδιά του γκρουπ σκακιού βρέθηκαν ανώτερα στα τεστ των κρίσιμων αποφάσεων και σε αυτά της δημιουργικότητας, αλλά εκεί που ήταν τελείως ανώτερα ήταν τα τεστ εφευρετικότητας. Η ενασχόληση με το σκάκι τους εκτόξευσε την εφευρετικότητα στα ύψη!
> Βελτιώνει την μνήμη: Οι παίκτες σκακιού ξέρουν ότι παίζοντας σκάκι βελτιώνεται η μνήμη τους. Αλλά υπάρχουν και επιστημονικές μελέτες που το επιβεβαιώνουν. Σε μια μελέτη 2 ετών του 1985, νεαροί μαθητές άρχισαν να παίζουν σκάκι σε τακτά χρονικά διαστήματα και διαπιστώθηκε ότι η μνήμη τους βελτιώθηκε αισθητά.
> Βελτιώνει την ικανότητα επίλυσης διαφόρων προβλημάτων: Ένα ματς σκακιού είναι σαν ένα μεγάλο πάζλ που προσπαθείς να το λύσεις πιο γρήγορα από τον αντίπαλο σου, που όμως έχει το στοιχείο του αβέβαιου καθώς ο αντίπαλος κάθε λεπτό αλλάζει τις παραμέτρους του προβλήματος.  Σε μια μελέτη του 1992, 450 μαθητές χωρίστηκαν σε 3 γκρουπ. Το 1ο γκρουπ ήταν το κοντρόλ γκρουπ και είχε την κανονική του εκπαίδευση. Το 2ο γκρουπ μαζί με την κανονική εκπαίδευση, λάμβανε και μαθήματα σκακιού για λίγα χρόνια μετά την πρώτη τάξη. Ενώ στο 3ο γκρουπ γίνονταν ότι και στο 2ο γκρουπ ,αλλά άρχιζαν να μαθαίνουν σκάκι από την πρώτη τάξη. Στατιστικώς βρέθηκε ότι οι βαθμοί των μαθητών του τρίτου γκρουπ ανέβηκαν από 62% στο 81.2%, ενώ ήταν καλύτεροι κατά 21.46% από το 1ο γκρουπ.
> Βελτιώνει την ικανότητα μελέτης: Σε μια έρευνα του 1991, ο Δρ Stuart Marguilies παρακολούθησε την ικανότητα μελέτης σε 53 μαθητές που συμμετείχαν σε ένα σκακιστικό πρόγραμμα και σύγκρινε τις επιδόσεις τους με μη-σκακιστές μαθητές. Τα αποτελέσματα ήταν κατηγορηματικά θετικά στο γεγονός, ότι παίζοντας σκάκι αυξάνονται οι επιδόσεις στην μελέτη.
> Βελτιώνει την συγκέντρωση: Πολυάριθμες μελέτες σε Ρωσία, Κίνα, Η.Π.Α. και αλλού έχουν σχεδόν αποδείξει ότι η ικανότητα κάποιου να συγκεντρώνεται σε κάτι, ενισχύεται σημαντικά εάν παίζει σκάκι τακτικά. Ειδικά αν σκεφτούμε πως η έλλειψη προσοχής και συγκέντρωσης είναι η νούμερο ένα ατέλεια του σύγχρονου πολιτισμένου ανθρώπου μιας και οι δενδρίτες και οι συνάψεις είναι καμένες από τα ναρκωτικά (τροφές, ιδεοληψίες) που καταναλώνει.
Μια φορά κι ένα καιρό, στην Ινδία ήταν ένας μαχαραγιάς ο Μπαλχάιτ που είχε πάθος με τα παιχνίδια – κυρίως τα επιτραπέζια. Έφτασε όμως μια μέρα που είχε παίξει και είχε βαρεθεί όσα παιχνίδια υπήρχαν. Διέταξε λοιπόν να του φτιάξουν ένα παιχνίδι με απλούς κανόνες, το οποίο όμως κάθε φορά που θα το έπαιζε να είναι διαφορετικό ώστε να μην βαρεθεί ποτέ. Όποιος κατάφερνε να του φτιάξει ένα τέτοιο παιχνίδι θα μπορούσε να ζητήσει οποιαδήποτε αμοιβή. Ο Σίσσα, ένας βραχμάνος στην Αυλή του Ινδού ηγέτη ΜΠΑΛΧΑΪΤ αποφάσισε να δημιουργήσει το σκάκι. Ο μαχαραγιάς ενθουσιάστηκε και του είπε «Ποια θες να είναι τώρα η αμοιβή σου; Μήπως θες να παντρευτείς την κόρη μου και να γίνεις ο διάδοχός μου στο θρόνο;»,
-Όχι απάντησε ο σοφός “θέλω κάτι πιο απλό. Θέλω στο πρώτο από τα 64 τετράγωνα που έχει το σκάκι να βάλεις ένα κόκκο ρύζι, στο δεύτερο 2, στο τρίτο 4, στο τέταρτο 8 κ.ο.κ διπλασιάζοντας κάθε φορά τον αριθμό των κόκκων από ρύζι. Η αμοιβή μου θα είναι όλο το ρύζι που θα υπάρχει πάνω στη σκακιέρα». «Μόνο αυτό;» Είπε ο μαχαραγιάς και διέταξε να πληρώσουν αμέσως το σύμβουλο. Τελικά όμως το ρύζι που έπρεπε να δώσουν στο σύμβουλο ήταν τόσο πολύ που ο μαχαραγιάς έδωσε όλη την περιουσία του για να τον ξεχρεώσει…» πραγματικά πρόκειται για τεράστιο νούμερο… 18.446.744.073.709.551.615 ή, εάν προτιμάς τα κιλά, ο αντίστοιχος αριθμός είναι 977.677.436.907 τόνων! Ισούται δε με την καλλιέργεια όλης της γης 8 φορές (…σε κόκκους !!).
Λένε πως το σκάκι κινδυνεύει να εξαντληθεί; Για τις παρτίδες μέχρι και 40 κινήσεις υπολογίζεται πως ο αριθμός των δυνατών παρτίδων είναι 10^120. Οι τρίχες όλων των ανθρώπων στον πλανήτη δεν ξεπερνάνε τις 10^18…Για κινήσεις άνω των 40 έχει υπολογιστεί από τον Ν. Πετρόβιτς ο αριθμός 10^18900.. Αριθμός που ένας ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι σε θέση να συλλάβει. Πραγματικά, θεωρώ ότι ο δυνατός συνδυασμός θέσεων πάνω στην σκακιέρα, ακόμα και πεπερασμένος να είναι, σίγουρα είναι τεράστιος αριθμός! Γι’ αυτό καλύτερα αυτή την ερώτηση να την υποβάλουμε στο forum της παγκόσμιας ομοσπονδίας μαθηματικών, ίσως εκεί λάβουμε απάντηση, αν μας ενδιαφέρει!
Όταν ο Βρετανός αρχαιολόγος Σερ Άρθουρ Έβανς πραγματοποιούσε ανασκαφές στον αρχαιολογικό χώρο της Κνωσού στα τέλη του 19ου αιώνα, έμεινε έκθαμβος όταν αντίκρισε μια μεγάλη πλάκα από ελεφαντόδοντο και πέτρα χρώματος μπλε, με γυάλινη επικάλυψη και χρυσά φύλλα. Το εντυπωσιακό αυτό εύρημα ήταν το «Μέγα Ζατρίκιον» που συνοδευόταν από πέντε πιόνια από ελεφαντόδοντο και είχε διαστάσεις 104Χ61 εκατοστά. Το «Μέγα Ζατρίκιον» ήταν ένα βασιλικό παιχνίδι ανάλογο με το σύγχρονο σκάκι και γι’ αυτό ο χώρος που ανακαλύφθηκε ονομάστηκε «Διάδρομος του Ζατρικίου». Στην αρχική του μορφή απεικόνιζε ένα τέλειο ημερολόγιο με τέσσερα έτη, όπου οι 72 περιφερειακές γραμμές αντιστοιχούν σε 72 χρονικά διαστήματα των 20 λεπτών, δηλαδή μια 24ωρη μέρα (72Χ20 =1440 λεπτά = 24ώρες Χ 60 λεπτά = μία 24ωρη ημέρα).
Μέχρι την εποχή του μεσαίωνα, το πνευματικό αυτό παιχνίδι σκέψης και αυτοσυγκέντρωσης εξακολουθούσε να ονομάζεται «Ζατρίκιον» και αποτελούσε μια από τις δημοφιλέστερες ψυχαγωγικές δραστηριότητες των βασιλικών οικογενειών, που το χρησιμοποιούσαν για να διδάξουν στα παιδιά τους ότι ο βασιλιάς είναι ανίσχυρος χωρίς το λαό του. Όπως και σήμερα, είχε 64 τετραγωνάκια, όπου καθένα αντιστοιχούσε σε μια ξεχωριστή περιοχή του βασιλείου. Όπως είναι φυσικό, ο βασιλιάς δεν έπρεπε με κανένα τρόπο να χάσει, έστω και μια περιφέρεια από το βασίλειό του, γιατί τότε πια θα έμενε μόνος κι έρημος, χωρίς καλλιεργήσιμη γη και υπηκόους.
Ας πούμε πως σήμερα το σκάκι το παίζουμε όχι για να μην αφήσουμε τον βασιλέα χωρίς υπηκόους αλλά για να αυξήσουμε και να ενεργοποιήσουμε τους αδρανείς δενδρίτες. Σοβαρότατος και σημαντικότατος λόγος.