Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης (Γράμμος, Καστοριά) - Συνέντευξη Ραϋμόνδου Αλβανού - cyberotsarka.gr

Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης (Γράμμος, Καστοριά) - Συνέντευξη Ραϋμόνδου Αλβανού - cyberotsarka.gr

Cyberότσαρκα: Αρχικά κύριε Αλβανέ πριν ξεκινήσουμε τις ερωτήσεις μας θα θέλαμε να μας πείτε λίγο την ακριβή ιδιότητά σας...

Ραϋμόνδος Αλβανός: Είμαι επιστημονικός συνεργάτης του Ιδρύματος της Βουλής και εδώ βρίσκομαι ως υπεύθυνος των εκπαιδευτικών προγραμμάτων και των εκδηλώσεων του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης. Έχω κάνει διδακτορικό στην σύγχρονη Ιστορία το οποίο υποστήριξα στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ. Το διδακτορικό μου εστιάζει στις πολιτικές συμπεριφορές των κατοίκων της περιοχής της Καστοριάς από το 1922 μέχρι το 1949.

Cyberότσαρκα: Ωραία. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν… Για ποιο λόγο να έρθει κάποιος μέχρι το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης;

Ρ. Αλβανός: Για πολλούς λόγους. Καταρχήν για την επαφή με τη φύση. Βρισκόμαστε σε ένα πραγματικά παρθένο φυσικό περιβάλλον, ένα δάσος «μαγικό» που αξίζει κανείς να το περπατήσει. Πολύ πιθανόν να συναντήσει και κάποιο από τα ζαρκάδια της περιοχής και βέβαια να περιηγηθεί και στην έκθεση με τη χλωρίδα και την πανίδα του Γράμμου. Ο άλλος λόγος είναι η επαφή με την Ιστορία. Εδώ μπορεί ο οποιοσδήποτε να έρθει να παρακολουθήσει την ξενάγηση που γίνεται στην έκθεση φωτογραφιών που υπάρχει στο Πάρκο όπου ξετυλίγεται όλη η νεώτερη ιστορία της χώρας μας, από τον Μακεδονικό Αγώνα μέχρι τον εμφύλιο πόλεμο, με ιδιαίτερη έμφαση βέβαια στον εμφύλιο πόλεμο. Από τα σχόλια των επισκεπτών καταλαβαίνω ότι τους φαίνεται χρήσιμη η ξενάγηση. Πολλοί μου λένε μετά την ξενάγηση "επιτέλους μπήκαν τα γεγονότα σε μια σειρά, τα είχα όλα στο μυαλό μου συγκεχυμένα". Επίσης οι επισκέπτες μπορούν να δουν δύο πολύ ενδιαφέροντα ντοκιμαντέρ, παραγωγής του Ιδρύματος της Βουλής, ένα για την Ιστορία και ένα για τη φύση του Γράμμου. Tο Πάρκο μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως ορμητήριο για κοντινές εκδρομές με αυτοκίνητο, προς το Χάρο, προς τις Αρένες (λίμνη Μουτσάλια), την Αετομηλίτσα, το χωριό Γράμμος, το Νεστόριο, το Πευκόφυτο με τα νερά του, καθώς και τα άλλα χωριά της περιοχής (Κοτύλη, Κυψέλη, Πεύκο, Χρυσή κλπ.). Τέλος μπορεί ο οποιοσδήποτε επισκέπτης να έρθει να διαβάσει βιβλία στη βιβλιοθήκη ή να έρθει να μείνει και να γράψει κάποια εργασία ή ένα βιβλίο μακριά από τις παρενοχλήσεις της πόλης. Συνεπώς το Πάρκο προσφέρει ένα διπλό δώρο, την αναψυχή και την «ψυχή». Να μη ξεχάσω και τα υπόλοιπα, το πολύ νόστιμο φαγητό που προσφέρουν οι γυναίκες του Συνεταιρισμού Γυναικών Νεστορίου και τη διαμονή στα μεγάλα και καθαρά δωμάτια του ξενώνα.

   

Cyberότσαρκα: Η επόμενη ερώτηση αφορά την ονομασία του Πάρκου αλλά κι ένα κομμάτι της Ιστορίας στο οποίο αναφέρεται η έκθεση φωτογραφιών. Για ποιο λόγο λοιπόν το Πάρκο ονομάστηκε Εθνικής Συμφιλίωσης κι αν τελικά συμφιλιωνόμαστε μέσα από τη μνήμη… Μήπως είναι καλύτερα η περίοδος εκείνης της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας που αναφέρεται στον Εμφύλιο Πόλεμο, απλά να περάσει στη λήθη ώστε κάποτε να συμφιλιωθούμε; Γιατί εδώ μιλάμε για μνήμη, αναβιώνουν μνήμες...

Ρ. Αλβανός: Αυτό μ’ έχει απασχολήσει πάρα πολύ όταν έγραφα το διδακτορικό μου, που ερευνούσα θέματα για τα οποία πολλοί δεν θέλανε με τίποτα να μιλήσουνε και κάποιοι μου λέγανε αυτό που μόλις είπατε ότι δηλαδή καλύτερα να ξεχάσουμε το παρελθόν. Αλλά η άποψή μου είναι αυτή που λένε οι ψυχολόγοι και οι ψυχίατροι. Ένα ψυχικό τραύμα αν το σκεπάσεις δεν το θεραπεύεις αλλά το κάνεις χειρότερα. Το τραύμα, αυτό δηλαδή που θέλουμε να ξεχάσουμε, το θεραπεύουμε όταν προσπαθήσουμε να το αντιμετωπίσουμε, όταν προσπαθούμε να το κατανοήσουμε και όχι όταν απλά το κουκουλώνουμε. Ο στόχος του Πάρκου είναι η συμφιλίωση. Δεν θα μπορούσε να πάρει το μέρος κάποιας από τις δύο μεριές. Κι αν θέλετε την προσωπική μου άποψη, έχει ενδιαφέρον ότι εδώ στην περιοχή του Πάρκου βρισκόμαστε ανάμεσα από δύο μνημεία. Το ένα μνημείο, είναι μόλις 500 μέτρα από το Πάρκο και έχει γίνει για τους νεκρούς χωροφύλακες που εκτέλεσε η αντάρτικη ομάδα του Γιαννούλη. Το άλλο μνημείο είναι 4 χιλιόμετρα από εδώ, πάνω στο ύψωμα του Χάρου, μνημείο που έκαναν οι κομμουνιστές για τους δικούς τους νεκρούς. Με εκδηλώσεις τους στα δύο μνημεία η κάθε πλευρά τιμάει τους δικούς της νεκρούς. Και αναρωτιέμαι και εγώ λοιπόν: Πότε θα γίνει ένα μνημείο για τους νεκρούς και των δύο πλευρών; Πότε θα γίνει μια εκδήλωση, ένα τρισάγιο ή κάτι, για να τιμηθούν οι νεκροί και των δύο πλευρών; Είναι έτοιμη η ελληνική κοινωνία για κάτι τέτοιο; Εγώ νομίζω είναι… Κάποτε θα γίνει…

Cyberότσαρκα: Παλαιότερα ακουγόταν και η ονομασία Πάρκο Εθνικής Μνήμης…

Ρ. Αλβανός: Ναι κάποιοι από τους καθηγητές προτιμούσαν αυτόν τον όρο. Για να γίνει το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, το Ίδρυμα της Βουλής συνεργάστηκε με μία ομάδα πολύ σοβαρών πανεπιστημιακών απ’ όλες τις πολιτικές ιδεολογίες, οι οποίοι δώσανε τα φώτα τους για να γίνει ό,τι βλέπετε εδώ. Ο Μιχάλης Μερακλής, ο Χάγκεν Φλάϊσερ, ο Ηλίας Νικολακόπουλος, ο Θάνος Βερέμης, ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου, είναι μερικά από τα άτομα που βοήθησαν καθοριστικά με τις συμβουλές τους στο να γίνει πραγματικότητα το Πάρκο. Τελικά προτιμήθηκε ο όρος Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης για να τονιστεί η αποστολή του Πάρκου που δεν είναι απλά η διατήρηση της μνήμης αλλά η ενεργός συμμετοχή στην προσπάθεια της κατανόησης και της συμφιλίωσης.

   

Cyberότσαρκα: Η ιστορική έκθεση του Πάρκου κατά πόσο προσεγγίζει την πραγματικότητα; Γιατί η μία μεριά λέει τα δικά της, η άλλη μεριά τα δικά της… Υποθέτουμε ότι θα έγινε προσπάθεια να αποτυπωθεί η αλήθεια, όπου ήταν δυνατόν αυτό...

Ρ. Αλβανός: Δεν είχα ανάμειξη στη δημιουργία της έκθεσης. Τη φτιάξανε ειδικοί μουσειολόγοι από το Ίδρυμα της Βουλής, οι οποίοι νομίζω κάνανε μία πολύ τίμια και πολύ καλή δουλειά. Στην έκθεση υπάρχουν φωτογραφίες και από τις δύο μεριές και νομίζω αυτό το είδατε κι εσείς. Στόχος δεν είναι πάρουμε το μέρος κάποιας πλευράς, αλλά να καταλάβουμε. Βέβαια ο εμφύλιος είναι ένα πάρα πολύ δύσκολο θέμα. Ιδίως όταν στις ξεναγήσεις που κάνω έρχονται ηλικιωμένοι άνθρωποι που έζησαν τα γεγονότα τα οποία εγώ αφηγούμαι ως Ιστορία αισθάνομαι πραγματικά πολύ αμήχανα. Και καταλαβαίνω πως ό,τι και να πω σε αυτούς τους ανθρώπους πάντα θα φταίνε οι άλλοι, όποιοι και να είναι αυτοί οι άλλοι που τους κατέστρεψαν τη ζωή ή που έγιναν η αιτία να πεθάνουν δικοί τους άνθρωποι, αδέρφια, κλπ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά έναν ηλικιωμένο που πολέμησε με τον Εθνικό Στρατό και μου έβαλε τις φωνές γιατί αναφέρομαι σε αντάρτες και όχι συμμορίτες. Και το καταλαβαίνω αυτό. Σύμφωνα με τη δική του οπτική οι συμμορίτες, όπως τους λέει, του κατέστρεψαν τη ζωή. Ήταν 19 χρονών και για τρία χρόνια αντί να κάνει δημιουργικά πράγματα έκανε πόλεμο και έβλεπε συνεχώς συντρόφους του να πεθαίνουν ή να τραυματίζονται.

Cyberότσαρκα: Εκ των πραγμάτων επομένως, στη θέση την οποία βρίσκεστε, ως υπεύθυνος των ξεναγήσεων, πρέπει να παίζετε και λίγο το ρόλο του "διαιτητή", ειδικά όταν κάποιος έρχεται φορτισμένος, είτε από τη μία μεριά είτε από την άλλη...

Ρ. Αλβανός: Νομίζω ότι η δουλειά του ιστορικού δεν είναι ούτε αυτή του διαιτητή ούτε αυτή του δικαστή. Ο ιστορικός δεν είναι δικαστής. Δεν είμαστε εδώ για να καταδικάσουμε ή να αθωώσουμε εκείνους που έζησαν πριν από εμάς αλλά για να τους καταλάβουμε και αυτό προσπαθώ να το περάσω και στην ξενάγηση. Να καταλάβουμε δηλαδή τι έγινε… Ποιοί ήτανε, ποιοί κάνανε, τί κάνανε, γιατί τα κάνανε και πως μπορεί η γνώση του τι κάνανε εκείνοι να γίνει χρήσιμη σε μας τις νεότερες γενιές. Νομίζω αυτή είναι η δουλειά μου.

Cyberότσαρκα: Ωραία, τότε η επόμενη ερώτηση είναι πως μπορεί να είναι αυτό χρήσιμο σε εμάς;

Ρ. Αλβανός: Καταρχήν, να συνδέσουμε τον εαυτό μας με το παρελθόν. Δυστυχώς το σχολείο βάζει τους μαθητές να μαθαίνουν παπαγαλία την Ιστορία και δεν τους δίνει να καταλάβουν τη σχέση που έχει το παρελθόν με τη δικιά τους ζωή. Δεν έχουν καταλάβει οι μαθητές ότι η ιστορία του παππού τους, η οικογενειακή τους ιστορία συνδέεται με την ευρύτερη ελληνική ιστορία κι ότι είμαστε όλοι προϊόντα του παρελθόντος...Ο Αντώνης ο Λιάκος, ο ιστορικός, έχει πει ότι κατά μία έννοια "οι νεκροί μας κυβερνούν"… Εντάξει δε συμφωνώ ότι οι νεκροί μας κυβερνούν, αλλά επηρεάζουν τη ζωή μας πάρα πολύ. Για παράδειγμα ό,τι έχουμε στο μυαλό μας είναι πράγματα ανθρώπων που έζησαν πριν από μας. Η γλώσσα, οι έννοιες, τα πρότυπα μας, τα πάντα, είναι ανθρώπων που ζήσανε πριν από μας. Ο τρόπος που σκεφτόμαστε, οι αξίες μας. Είμαστε προϊόντα της ιστορίας και της κοινωνίας. Δεν γεννηθήκαμε ξαφνικά από το πουθενά. Ειδικά αυτήν εποχή που έχουμε την οικονομική κρίση, το να μελετάμε τον Εμφύλιο Πόλεμο μπορεί να είναι ένα πολύ χρήσιμο μάθημα. Η εμπειρία του εμφυλίου, μας δείχνει ότι η λύση δεν είναι να καταφύγουμε σε λύσεις αυτοδικίας, στη χρησιμοποίηση πολιτικής βίας, επειδή σώνει και καλά πιστεύουμε ότι έχουμε δίκιο. Γιατί αυτό έγινε στον εμφύλιο. Νόμιζαν ότι και οι δύο είχαν απόλυτα δίκιο. Ήταν σίγουροι ότι είχαν δίκιο. Και πολέμησαν μέχρι θανάτου γι αυτό το πράγμα. Ε, αυτό δεν πρέπει να ξανασυμβεί στην Ελλάδα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι μπορεί και να μην έχουμε δίκιο και στα πλαίσια της δημοκρατίας να συζητήσουμε τις διαφορετικές απόψεις. Να σκεφτούμε ποια είναι η καλύτερη λύση για όλους μας, γιατί όλοι μαζί ζούμε σε αυτή τη χώρα. Ή θα βρούμε έναν τρόπο να συνυπάρξουμε, να διαπραγματευτούμε τις διαφορές μας και να βρούμε πολιτικές λύσεις στα προβλήματα μας ή θα γίνουμε ζούγκλα όπως έγινε η Ελλάδα στον εμφύλιο πόλεμο.

Cyberότσαρκα: Μας είπατε λίγο νωρίτερα πως πιστεύετε ότι ελληνική κοινωνία είναι έτοιμη να αρχίσει να κλείνει τις πληγές του εμφυλίου. Πως έχετε καταλήξει σε αυτήν την άποψη;

Ρ. Αλβανός: Η εμπειρία μου μέχρι τώρα από τις ξεναγήσεις που έχω κάνει στην έκθεση της Ιστορίας δείχνει ότι είναι έτοιμη. Έχουνε έρθει περίπου 7500 άνθρωποι μέχρι σήμερα στο Πάρκο στους 16 μήνες λειτουργίας του. Οι περισσότεροι από αυτούς παρακολούθησαν την ξενάγηση και μίλησαν μαζί μου. Ελάχιστοι ήταν εκείνοι που φέρανε αντιρρήσεις και ενστάσεις. Μετρημένοι στα δάχτυλα ενός χεριού ήταν π.χ. αυτοί που διαμαρτυρήθηκαν προσπαθώντας να περάσουν τη δική τους αντίληψη για το ποιος έφταιγε για τον εμφύλιο.

Cyberότσαρκα: Έχουν έρθει στο Πάρκο άνθρωποι που πήραν μέρος στον εμφύλιο πόλεμο;

Ρ. Αλβανός: Ναι έχουν έρθει και στη διάρκεια της ξενάγησης, μας έλεγαν τη δική τους προσωπική εμπειρία. Πολύ ωραίες τέτοιες ξεναγήσεις...

Cyberότσαρκα: Και από τις δύο μεριές;

Ρ. Αλβανός: Ναι, ναι. Είναι πολύ ωραίο γιατί οι άνθρωποι που παρακολουθούσαν την ξενάγηση είχαν την τύχη να ακούσουν τους ανθρώπους που έζησαν την ιστορία που εγώ τους διηγούμουν. Συνδυάστηκε η αφήγηση του ιστορικού με την αφήγηση των ίδιων των πρωταγωνιστών της Ιστορίας.

Cyberότσαρκα: Ποιες ηλικίες επισκέπτονται το Πάρκο;

Ρ. Αλβανός: Από 8 μέχρι 88 χρόνων. Βέβαια οι περισσότεροι είναι άνω των 40 αλλά έχουν έρθει και πολλές οικογένειες και πολλά παιδιά.

   

Cyberότσαρκα: Τι δράσεις έχουνε προηγηθεί για να γίνει γνωστό το Πάρκο στον κόσμο;

Ρ. Αλβανός: Δεν έχει γίνει κάποιας μορφής διαφήμιση αν αυτό εννοείτε. Ούτως η άλλως ο στόχος του Πάρκου δεν είναι κερδοσκοπικός αλλά εκπαιδευτικός. Νομίζω ότι η καλύτερη διαφήμιση είναι η από στόμα σε στόμα διαφήμιση, χάρις στην οποία βλέπουμε τους επισκέπτες του Πάρκου να αυξάνονται συνεχώς. Έχουμε συνεχώς επισκέπτες που ήρθαν επειδή άκουσαν από άλλους ότι άξιζε να έρθουν. Επίσης δημοσιότητα για το Πάρκο προκύπτει μέσω των εκδηλώσεων που κάνουμε εδώ. Γίνονται εκδηλώσεις με ομιλητές καθηγητές πανεπιστημίου με θέματα σχετικά με τη διπλή αποστολή του Πάρκου: να εκπαιδεύσει δηλαδή όσον αφορά την Ιστορία και τη Φύση. Μέχρι τώρα έχουν γίνει 5 ομιλίες πανεπιστημιακών σχετικά με την Ιστορία και 3 εκδηλώσεις σχετικά με τη Φύση.

Cyberότσαρκα: Αυτοί οι 7500 χιλιάδες άνθρωποι που έχουν επισκεφθεί μέχρι σήμερα το Πάρκο από πού έμαθαν για τη δημιουργία του;

Ρ. Αλβανός: Οι περισσότεροι που ήρθανε πέρσι το καλοκαίρι, το καλοκαίρι του 2012 δηλαδή, όταν πρωτοξεκίνησε η λειτουργία του Πάρκου, ήρθαν λόγω της αρνητικής διαφήμισης. Ήρθανε να δούνε το «σκάνδαλο»…

Cyberότσαρκα: Ήρθαν δηλαδή από περιέργεια;

Ρ. Αλβανός: Ναι από περιέργεια, για να δούνε τις σουίτες και τα σαλέ που έφτιαξε για τους βουλευτές ο Πετσάλνικος, όπως είχε γράψει μια εφημερίδα. Όλοι τους φύγανε με αλλαγμένη άποψη. Σχεδόν όλοι στην αρχή μου το έλεγαν αυτό: "άλλο ήρθαμε να δούμε και άλλο βρήκαμε". Αυτοί έγιναν και οι καλύτεροι διαφημιστές μας και η αιτία που σιγά σιγά αλλάζει η εικόνα του Πάρκου. Την περασμένη άνοιξη πήραμε έγκριση από το Υπουργείο Παιδείας και ξεκίνησαν να έρχονται και σχολεία. Έχουν έρθει μαθητές από 11 σχολεία από όλη την Ελλάδα (Ξάνθη, Κέρκυρα, Θεσσαλονίκη, Κοζάνη, Καστοριά) και νομίζω ήταν μια χρήσιμη εμπειρία για τους μαθητές. Ακόμα και με τα παιδιά της 6ης Δημοτικού δουλέψαμε πολύ καλά. Ήρθαν μαθητές που είχαν δουλέψει τα θέματα του εμφυλίου με τους δασκάλους τους και μετά εδώ το επεξεργαστήκαμε καλύτερα γιατί έπαιζε ρόλο και το βιωματικό στοιχείο. Τα παιδιά βρίσκονταν ακριβώς στο σημείο που έγιναν οι τρομερές μάχες για τις οποίες είχαν διαβάσει και ακούσει.

Cyberότσαρκα: Η νεολαία της Καστοριάς επισκέπτεται το Πάρκο;

Ρ. Αλβανός: Κατ’ αρχήν να πούμε ότι οι περισσότεροι νέοι, καλώς ή κακώς, θέλουνε κόσμο και μαγαζιά με μουσική και αυτά δεν θα τα βρούνε εδώ πέρα. Εδώ είναι για τους νέους, και υπάρχουνε τέτοιοι νέοι, που θέλουν ένα εναλλακτικό είδος τουρισμού. Που θέλουνε την ησυχία, το διάβασμα, τις διαδρομές στη φύση, στο δάσος και την ομορφιά του βουνού, που τους ενδιαφέρει η ιστορία. Υπάρχουνε τέτοιοι νέοι, δεν είναι όμως η πλειοψηφία. Οι ηλικίες που έρχονται εδώ είναι άνω των 45, αλλά έρχονται και νέοι. Και μάλιστα μου είχε κάνει εντύπωση σε μια ξενάγηση που είχα κάνει στην αίθουσα εκδηλώσεων τότε που είχε γίνει η πανελλήνια συνάντηση των αστρονόμων. Την είχα κάνει στην αίθουσα εκδηλώσεων με τη βοήθεια του προτζέκτορα γιατί ήταν πολύς ο κόσμος και δεν χώραγαν για να γίνει η ξενάγηση στην έκθεση. Έρχονται λοιπόν μετά τη ξενάγηση κάποιοι πιτσιρικάδες φοιτητές και μου λένε: "πρώτη φορά στη ζωή μας ευχαριστηθήκαμε την Ιστορία. Μια ζωή την κάναμε με το ζόρι στο σχολείο. Επιτέλους μια φορά ήρθαμε με τη θέληση μας να ακούσουμε για την Ιστορία και είπαμε καλά κάναμε και ήρθαμε και μάθαμε μερικά βασικά πράγματα".

Cyberότσαρκα: Είπατε τη «μαγική» λέξη φοιτητές. Δεν θα μπορούσε να γίνει συνεργασία με ένα πανεπιστημιακό τμήμα ιστορίας; Να κάνουν έρευνα και πρακτική εδώ κάποιοι φοιτητές, ίσως ένα ερευνητικό κέντρο. Πως θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο;

Ρ. Αλβανός: Ήδη έχω μιλήσει με συναδέλφους καθηγητές από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο, το Αριστοτέλειο και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων να κάνουμε εδώ workshops, όπου θα παρουσιάζουν οι φοιτητές τις εργασίες τους, θα μένουν εδώ και θα κάνουν ιστορική έρευνα. Ιδανικά είναι εδώ για κάτι τέτοιο ή για να γίνουν σεμινάρια ή επιστημονικές συναντήσεις. Βέβαια, ακόμα δεν έχει γίνει αυτό, είμαστε στις συζητήσεις. Είναι νωρίς ακόμη, μη ξεχνάτε ότι μόλις 16 μήνες λειτουργεί το Πάρκο και τώρα οργανώνονται οι δράσεις του. Πολλά μπορούν να γίνουν.

   

Cyberότσαρκα: Δεν αναφερθήκαμε καθόλου στους χώρους του κτιριακού συγκροτήματος. Τι περιλαμβάνει το Πάρκο;

Ρ. Αλβανός: Καταρχήν νομίζω πρέπει να πούμε ότι όλες οι εγκαταστάσεις ανήκουν στο Ίδρυμα της Βουλής, ενός οργανισμού που έχει το εκπαιδευτικό κομμάτι της Βουλής των Ελλήνων. Το Ίδρυμα της Βουλής έχει σαν στόχο την εκπαίδευση στις αξίες του κοινοβουλευτισμού και της δημοκρατίας οπότε συνδέεται άμεσα ο στόχος του Ιδρύματος με την αποστολή του Πάρκου. Το κεντρικό κτίριο του Πάρκου περιλαμβάνει την αίθουσα των εκδηλώσεων χωρητικότητας 100 θέσεων και τη βιβλιοθήκη που έχει 1200 βιβλία για την ιστορία και τη φύση. Επίσης στο κεντρικό κτίριο υπάρχει το καφέ - εστιατόριο με τους πολύ ωραίους μεζέδες που κάνουν οι κυρίες από τον Συνεταιρισμό Γυναικών Νεστορίου. Οι γυναίκες του Συνεταιρισμού διαχειρίζονται τον ξενώνα και το εστιατόριο και έχουν συνολικά την ευθύνη των εγκαταστάσεων του Πάρκου. Τα άλλα δυο κτίρια που βρίσκονται χαμηλότερα φιλοξενούν τις δύο εκθέσεις φωτογραφίας, την έκθεση με τίτλο "Διαδρομές στην Ιστορία" που γίνεται η ιστορική ξενάγηση και την έκθεση "Διαδρομές στη Φύση". Πάνω από τις εκθέσεις βρίσκονται τα 12 δωμάτια του ξενώνα.

Cyberότσαρκα: Υπάρχει η σκέψη να προστεθεί μελλοντικά κάτι ακόμα στην περιοχή του Πάρκου;

Ρ. Αλβανός: Ναι. Πολλά μπορούν να γίνουν. Κι εδώ χρειαζόμαστε τις ιδέες οποιουδήποτε. Πρόσφατα ήρθε ο σύλλογος μανιταροφίλων Δυτικής Μακεδονίας και είχαν την ιδέα να προσθέσουμε στην έκθεση για τη χλωρίδα του Γράμμου και μία έκθεση για τα μανιτάρια. Αυτή η ιδέα είναι πολύ καλή και θα προχωρήσει. Επίσης θα μπορούσε να γίνει αλπικός κήπος… Να έρχονται οι άνθρωποι και να βλέπουν τα λουλούδια και τα φυτά που βγαίνουν σε αυτά τα μεγάλα υψόμετρα. Εδώ είμαστε στα 1453 μέτρα υψόμετρο.

Cyberότσαρκα: Πως συντηρείται οικονομικά το Πάρκο; Ένα απλό ερώτημα π.χ. πως πληρώνεται το ρεύμα ή το πετρέλαιο;

Ρ. Αλβανός: Νομίζω οι γυναίκες του συνεταιρισμού είναι πιο αρμόδιες να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα.

Cyberότσαρκα: Δεν υπάρχουν έσοδα από τους επισκέπτες;

Ρ. Αλβανός: Δεν έχει μπει εισιτήριο στην έκθεση. Αυτό είναι μια επιλογή. Αν οι επισκέπτες πλήρωναν θα μπορούσαν να καλυφθούν κάποια έξοδα. Είναι όμως νωρίς ακόμα. Ίσως αργότερα μπει κάποιο εισιτήριο. Δεν το γνωρίζω και φυσικά δεν είναι κάτι που θα το αποφασίσω εγώ. Κι επειδή όσοι έρχονται μέχρι εδώ έχουν και κάποια έξοδα μετακίνησης έχουν μπει χαμηλές τιμές και στα δωμάτια και στο εστιατόριο.

Cyberότσαρκα: Μπορούμε να πούμε τις τιμές;

Ρ. Αλβανός: Τις τιμές τις αποφασίζει ο Συνεταιρισμός Γυναικών του Νεστορίου. Τριάντα ευρώ είναι η διανυκτέρευση σε μονόκλινο ή δίκλινο δωμάτιο, 35 το τρίκλινο, 45 το τετράκλινο. Όλες οι τιμές είναι με πρωινό. Υπάρχει ακόμη η δυνατότητα για καφέ, φαγητό, τσίπουρο, μεζέδες κλπ.

   

Cyberότσαρκα: Είναι όμως και ο δρόμος ένα θέμα. Για να έρθουμε από τη Νέα Κοτύλη ως εδώ διασχίσαμε χωματόδρομο…

Ρ. Αλβανός: Ο δρόμος πράγματι είναι ένα θέμα… Το Πάρκο απέχει 55 χιλιόμετρα από την Καστοριά μέσω Πεύκου. Είναι περίπου μία ώρα με το αυτοκίνητο, μία ώρα κι ένα τέταρτο κάνουν τα λεωφορεία. Η απόσταση είναι ίσως το μοναδικό μειονέκτημα της εκδρομής μέχρι εδώ. Όμως οι επισκέπτες αποζημιώνονται με αυτό που βλέπουν. Γιατί και η διαδρομή είναι πολύ ωραία, τόσο μέσω Πεύκου όσο και μέσω Κοτύλης. Εγώ μάλιστα προτείνω να έρχονται εδώ οι επισκέπτες μέσω Πεύκου και να επιστρέφουν μέσω Κοτύλης, ώστε να επισκέπτονται και το φοβερό τοπίο του Χάρου. Μέσω Πεύκου οι οδηγοί θα πρέπει να οδηγήσουν σε έναν πολύ καλό χωματόδρομο 4 χιλιομέτρων, ενώ μέσω Κοτύλης είναι 8 χιλιόμετρα ο χωματόδρομος. Όμως μέσω Κοτύλης η διαδρομή είναι πιο σύντομη κατά 8 χιλιόμετρα. Άρα ο χρόνος είναι σχεδόν ίδιος.

Cyberότσαρκα: Να τολμήσουμε τώρα να ρωτήσουμε την προσωπική σας άποψη για τον Εμφύλιο Πόλεμο; Μπορούμε, εξήντα χρόνια μετά, να καταμερίσουμε ευθύνες; Θα ήταν σωστό ή λάθος να κάνουμε κάτι τέτοιο;

Ρ. Αλβανός: Εγώ είμαι σίγουρος ότι έχουνε ευθύνες και οι δύο πλευρές. Τώρα το ποια έχει τις περισσότερες είναι κάτι πάρα πολύ δύσκολο, δεν μπορείς να το πεις εύκολα. Και ίσως σήμερα να μην έχει και σημασία. Ήταν όλη η κοινωνία που είχε οδηγηθεί στην πόλωση και στο κλίμα του Εμφυλίου. Όλη η κοινωνία είχε ευθύνες. Βέβαια τις μεγαλύτερες ευθύνες τις είχαν οι πολιτικές ηγεσίες και των δύο πλευρών. Και οι ξένοι βέβαια έχουν ευθύνες. Κατά τη γνώμη μου ο εμφύλιος έγινε δυνατός επειδή έγιναν παράλληλα δύο διαδικασίες, η μία από τα κάτω, από την κοινωνία που πολώθηκε σε απίστευτο βαθμό και το αίτημα της εξόντωσης της άλλης πλευράς κυριάρχησε του αιτήματος για συνεννόηση και η άλλη διαδικασία έγινε από τα πάνω, το διεθνές πλαίσιο που ήταν ο ψυχρός πόλεμος. Κάτι που τονίζω στην ξενάγηση είναι ότι ο ελληνικός εμφύλιος ήταν το πρώτο επεισόδιο του ψυχρού πολέμου, της αντιπαράθεσης δηλαδή μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και ΗΠΑ. Κάτι που δεν ξέρουν οι περισσότεροι Έλληνες είναι ότι από εδώ, από την Ελλάδα ξεκίνησε ο ψυχρός πόλεμος. Και δεν πιστεύω ότι θα γινόταν τόσο καταστροφικός εμφύλιος αν δεν υπήρχε στρατιωτική βοήθεια από τα έξω. Η Ελλάδα μετά την Κατοχή ήταν μια κατεστραμμένη χώρα. Δεν θα μπορούσε να κάνει τόσο μεγάλο και καταστροφικό πόλεμο αν δεν έρρεε η βοήθεια τόσο από τις ΗΠΑ, ιδίως από τις ΗΠΑ, όσο και από τις κομμουνιστικές χώρες, ιδίως τις γειτονικές Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία και Αλβανία.

Cyberότσαρκα: Πολλές από τις υλικές ζημιές που προκάλεσε ο Εμφύλιος στον Γράμμο δεν έχουν αποκατασταθεί μέχρι σήμερα. Τα χωριά παραμένουν έρημα, το βουνό ήταν και ίσως είναι ακόμη και σήμερα ναρκοθετημένο, και εν πολλοίς ξεχασμένο για τον συγκεκριμένο λόγο, αν και αυτό ήταν ευχή και κατάρα για την περιοχή, γιατί από τη μία ο περισσότερος κόσμος δεν γνωρίζει τον Γράμμο αλλά από την άλλη έμεινε αποκομμένος και ανέγγιχτος για δεκαετίες… Θα αποκατασταθεί κάποτε η καταστροφή που προκάλεσε ο Εμφύλιος στον Γράμμο και στα χωριά του;

Ρ. Αλβανός: Ο Γράμμος έχει πάρα πολύ μέλλον τόσο για ιστορικό όσο και για φυσιολατρικό τουρισμό. Ήδη κάποια χωριά έχουν αρχίσει και ζωντανεύουν. Στο Λιβαδοτόπι και στο χωριό Γράμμος χτίστηκαν σπίτια. Αν δεν ήταν η οικονομική κρίση θα ζωντάνευαν σταδιακά τα χωριά…

Cyberότσαρκα: Μήπως και το Πάρκο είναι στο ξεκίνημα μίας τέτοιας αποκατάστασης;

Ρ. Αλβανός: Πιστεύω ότι το Πάρκο μπορεί να βοηθήσει ουσιαστικά στην ανάπτυξη του Γράμμου και της ευρύτερης περιοχής σε συνδυασμό και με τα πολύ καλά ξενοδοχεία στα γειτονικά χωριά, στην Κοτύλη, στο Γράμμο, στο Νεστόριο… Από όσο γνωρίζω δεν υπάρχει κάποιο συντονισμένο σχέδιο, αλλά το Πάρκο νομίζω θα παίξει σημαντικό ρόλο γιατί είναι και στην καρδιά του ευρύτερου ορεινού όγκου του Γράμμου. Βέβαια έχουμε νομίζω ευθύνη όσοι εργαζόμαστε εδώ να προτρέπουμε τους ανθρώπους να έρχονται μεν να απολαμβάνουν το βουνό αλλά να μην το ρυπαίνουν, να μην το καταστρέφουν.

   

Cyberότσαρκα: Τι άλλο θα μπορούσε να γίνει στο Γράμμο γενικότερα;

Ρ. Αλβανός: Νομίζω το πιο σημαντικό είναι να χαραχτούνε πεζοπορικά μονοπάτια και να καθαριστούν αυτά που είχαν γίνει στο παρελθόν. Το μέρος είναι ιδανικό για οργανωμένες περιηγήσεις ιστορικού και φυσιολατρικού περιεχομένου στους κατοίκους των πόλεων. Μέχρι τώρα τον Γράμμο τον απολάμβαναν κυρίως οι συνοριοφύλακες, οι υλοτόμοι και οι κυνηγοί. Νομίζω είναι καιρός να τον απολαύσουν και οι υπόλοιποι Έλληνες. Ο εμφύλιος έριξε την περιοχή σε μια χειμερία νάρκη, που κράτησε 50-60 χρόνια. Τώρα είναι καιρός να αποδοθεί ξανά το υπέροχο αυτό βουνό στην ελληνική κοινωνία.

Cyberότσαρκα: Είναι ένα θέρετρο που είναι και ιστορικός τόπος…

Ρ. Αλβανός: Ακριβώς. Είναι ένα υπέροχο αλπικό τοπίο. Οι περισσότεροι Έλληνες δεν γνωρίζουν ότι υπάρχει τέτοια ομορφιά στην Ελλάδα. Έρχονται εδώ οι Αθηναίοι, οι νοτιοελλαδίτες και εντυπωσιάζονται. Είναι από τα πιο παρθένα και αραιοκατοικημένα μέρη της χώρας μας. Οι αστρονόμοι που έκαναν εδώ την πανελλήνια συνάντησή τους είχαν κάποια όργανα που μετρούσαν τη σκοτεινότητα του ουρανού γιατί αυτοί ενδιαφέρονται για όσο το δυνατό λιγότερη φωτορύπανση. Μέτρησαν τη σκοτεινότητα του ουρανού πάνω από το Πάρκο και τον βρήκαν ως έναν από τους πιο σκοτεινούς ουρανούς όχι απλά στην Ελλάδα, αλλά έναν από τους πιο σκοτεινούς ουρανούς στην Ευρώπη. Δεν υπάρχει φωτορύπανση γιατί δεν υπάρχουν χωριά. Λίγα μέρη στην Ευρώπη έχουνε έναν τέτοιο ουρανό. Σχεδόν κάθε μήνα έρχονται ερασιτέχνες αστρονόμοι από Κοζάνη ή Θεσσαλονίκη με τα τηλεσκόπια τους και απολαμβάνουν τον μοναδικό αυτό ουρανό. Οπότε μπορεί να μην έχουμε θάλασσες για να πουλήσουμε στους επισκέπτες αλλά έχουμε τα αστέρια! Προσφέρουμε λοιπόν στους επισκέπτες μας τον ουρανό με τα άστρα (γέλια).

Cyberότσαρκα: Όλοι αυτοί οι άνθρωποι που ζούσανε κάποτε στα χωριά του Γράμμου που πήγανε μετά τον Εμφύλιο;

Ρ. Αλβανός: Τα Γραμμοχώρια μετακινήθηκαν όλα μετά τον Εμφύλιο. Υποχρεωτικά οι κάτοικοί τους μετακινήθηκαν στην Αλβανία και μετά οι περισσότεροι βρέθηκαν στην Τασκένδη. Τα χωριά ερήμωσαν. Για πολλές δεκαετίες έπρεπε να έχεις ειδική άδεια για να έρθεις στην περιοχή.

Cyberότσαρκα: Τι ήταν αυτό που έκανε τους αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας να επιλέξουνε τον Γράμμο για να αντισταθούνε; Ποιο ήταν το συγκριτικό πλεονέκτημα;

Ρ. Αλβανός: Καταρχήν ο Δ.Σ.Ε. ξεκίνησε ως δύναμη ανταρτών. Μετά το 1947 αποφάσισε να γίνει τακτικός στρατός και να οχυρώσει το κομμάτι που θα μπορούσε να υπερασπιστεί καλύτερα, που ήταν η ευρύτερη ορεινή περιοχή του Γράμμου. Από τα Γρεβενά, τις παρυφές της Κόνιτσας μέχρι το Νεστόριο είναι μια τεράστια έκταση που περιλαμβάνει 150 περίπου χωριά. Έφτιαξαν οχυρωματικά έργα και συγκέντρωσαν μια σημαντική στρατιωτική δύναμη για τα μέτρα του Δημοκρατικού Στρατού, 6000-7000 ανταρτών. Ο Εθνικός Στρατός το καλοκαίρι του ’48 συγκέντρωσε ενενήντα χιλιάδες άτομα και είχε σαν στόχο μέσα σε μια εβδομάδα να συντρίψει και να εξαφανίσει τους αντάρτες. Τελικά δεν τα κατάφερε σε μια εβδομάδα. Χρειάστηκαν 65 μέρες για να νικηθεί ο Δημοκρατικός Στρατός και γι’ αυτό γίνανε συγκλονιστικές μάχες. Δεν μπορούμε να διανοηθούμε το πόσο αίμα χύθηκε σε αυτά τα βουνά εδώ που είμαστε... Στον Κλέφτη ειδικά, στον Σμόλικα, εδώ στην περιοχή του Πάρκου που βρισκόμαστε στα όρια της Κοτύλης κάτω από τον Πύργο… Για να πάρουνε τον Πύργο της Κοτύλης, είναι το σημείο στο οποίο σήμερα βρίσκονται οι κεραίες, έγιναν φοβερές συγκρούσεις. Δεν τον πήραν τελικά οι στρατιώτες γιατί στις 21 Αυγούστου του ’48, μέσα σε μια νύχτα, οι αντάρτες έφυγαν με τον λεγόμενο ελιγμό. Μέσω Αλεβίτσας, πέρασαν σε μια νύχτα στα βουνά βόρεια της Καστοριάς. Έφτασαν στο Βίτσι, αναδιοργανώθηκαν και συνέχισαν. Έτσι ο εμφύλιος παρατάθηκε για ακόμα έναν χρόνο, έληξε τον Αύγουστο του 1949.

Cyberότσαρκα: Είναι συγκεκριμένη αυτή η διαδρομή;

Ρ. Αλβανός: Ναι, ένα μέρος της μπορεί ο οποιοσδήποτε σήμερα να το κάνει με αυτοκίνητο. Είναι πολύ ωραία διαδρομή. Να και μια ιδέα για ωραία "τσάρκα" για αφιέρωμα και να τη συνδέσετε και με την ιστορία.

   

Cyberότσαρκα: Σε θέμα μονοπατιών, ο Γράμμος είναι μάλλον πίσω σε σύγκριση με τα υπόλοιπα ψηλά βουνά της Ελλάδας. Υπάρχει ένα γνωστό μονοπάτι, αυτό που οδηγεί από την Αετομηλίτσα στον οικισμό της Γράμμουστας και αντίστροφα. Κατά πόσο μπορεί ο Γράμμος να εξυπηρετήσει έναν μέσο ορειβάτη που θα ’ρθει για να περπατήσει στο βουνό;

Ρ. Αλβανός: Είπα πόσο σημαντικό θεωρώ το να υπάρχουν πεζοπορικά μονοπάτια. Νομίζω σε αυτό θα μπορούσε να συμβάλει καθοριστικά ο δήμος Νεστορίου, ο οποίος ήδη έχει κάνει κάποια πράγματα για αυτό. Φοβάμαι όμως ότι τώρα με την κρίση οι δυνατότητες του μειώνονται πολύ.

Cyberότσαρκα: Μιας που αναφερθήκατε στο Δήμο Νεστορίου, έχει κάποια σχέση το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης με το Κέντρο Ενημέρωσης Γράμμου που εδρεύει στο Νεστόριο;

Ρ. Αλβανός: Όχι. Εκείνο υπάγεται στον Δήμο Νεστορίου. Το Κέντρο Ενημέρωσης Γράμμου λειτούργησε πολύ καλά όταν πήραν ως υπάλληλο τον Στέργιο Παπαδάμο με τα πεντάμηνα. Τώρα όμως νομίζω δεν υπάρχει άνθρωπος να το ανοίξει. Κι έχει πολύ καλή ενημέρωση για το περιβάλλον, για την χλωρίδα και την πανίδα.

Cyberότσαρκα: Έχει γίνει εκκαθάριση των ναρκοπεδίων του Γράμμου; Κυκλοφορούν χάρτες με σημαδεμένες τοποθεσίες στις οποίες πιθανόν να βρίσκονται ναρκοπέδια, άλλες με μεγάλες πιθανότητες άλλες με λιγότερες… Γνωρίζετε κάτι γι’ αυτό;

Ρ. Αλβανός: Οι ξυλοκόποι, που έχει πάρα πολλούς ο Γράμμος, και οι οποίοι περπατάνε συνέχεια στο βουνό, μέσα στο δάσος, μου λένε πως δεν νοιώθουνε ότι κινδυνεύουνε. Ότι έχουνε πατήσει νάρκες οι οποίες είναι καλυμμένες από χώμα και φυτά και είναι ανενεργές. Έχουνε περάσει εξήντα χρόνια... Σε μια πυρκαγιά θα εκραγούν σίγουρα, αλλά άμα πατήσεις πάνω δεν υπάρχει μάλλον πρόβλημα. Έχει πάρα πολλά χρόνια να γίνει ατύχημα, δεκαετίες. Φυσικά αν δεις ένα ναρκοπέδιο δεν θα μπεις μέσα. Και ζώα περνάνε… Αγριογούρουνα, αγελάδες, πρόβατα. Εγώ δεν πιστεύω ότι υπάρχει τόσος μεγάλος κίνδυνος από τις νάρκες.

Cyberότσαρκα: Έχει υποπέσει στην αντίληψή σας να έχουν επισκεφθεί το Πάρκο ή την περιοχή γενικότερα, χρυσοθήρες για να αλιεύσουν πληροφορίες; Πολλά ακούγονται για τον χρυσό του Γράμμου και τις λίρες του Εμφυλίου, ακόμη και σήμερα. Είναι επίσης γνωστό ότι πολλοί από τους κατοίκους του κατεστραμμένου Λιανοτοπίου είχαν ως βασική τους ασχολία το εμπόριο και την επεξεργασία χρυσού. Που τον βρίσκανε ή από που τον φέρνανε; Έχει τελικά ο Γράμμος κρυμμένο χρυσό στα σπλάχνα του; Τι γνωρίζετε γι’ αυτό το θέμα;

Ρ. Αλβανός: Δεν γνωρίζω κάτι για αυτό το θέμα, ούτε έχω συναντήσει πρόσφατα κάποιον που να ψάχνει για χρυσό εδώ στην περιοχή.

   

Cyberότσαρκα: Να συνεχίσουμε λίγο με τον Εμφύλιο. Υπάρχει ευρέως η άποψη ότι οι βόμβες ναπάλμ χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά παγκοσμίως, στο Γράμμο. Ισχύει κάτι τέτοιο;

Ρ. Αλβανός: Δεν έχω κάνει προσωπικά έρευνα γι’ αυτό θέμα. Υπάρχει ένας στρατιωτικός ιστορικός όμως που έχει κάνει έρευνα και μπορώ να σας δείξω το άρθρο του, ο οποίος ισχυρίζεται ότι οι βόμβες ναπάλμ δοκιμάστηκαν για πρώτη φορά στα τέλη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, το 1944. Επίσης, λέει ότι έπεσαν γύρω στις 500 βόμβες ναπάλμ, στον Γράμμο και στο Βίτσι. Αλλά δεν έκριναν τον πόλεμο, ήταν καταστροφικό όπλο, αλλά μην υπερβάλουμε.

Cyberότσαρκα: Οι αμερικάνοι τι ρόλο έπαιξαν στον ελληνικό εμφύλιο;

Ρ. Αλβανός: Η αμερικανική βοήθεια ήταν καθοριστική και σε μεγάλο βαθμό έκρινε το αποτέλεσμα του εμφυλίου. Στις αρχές του 1947, διατυπώθηκε το λεγόμενο δόγμα Τρούμαν που θεωρείται η έναρξη του Ψυχρού Πολέμου. Στο λόγο του προς στο αμερικανικό Κογκρέσο ο αμερικανός πρόεδρος έλεγε ξεκάθαρα ότι "θα βοηθήσουμε την Ελλάδα και κάθε χώρα που απειλείται από τον κομμουνισμό". Από τότε ξεκίνησε μία τεράστια ροή οικονομικής και στρατιωτικής βοήθειας προς την Ελλάδα. Η ξένη βοήθεια, που έχει μείνει γνωστή ως ΟΥΝΡΑ, τάισε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες. Άν δεν ήταν η αμερικανική βοήθεια δεν ξέρουμε τι θα γινότανε στην Ελλάδα. Δεν έχουμε ιδέα τι θα συνέβαινε…

Cyberότσαρκα: Μιας και μιλάμε για εκβάσεις, ένας εμφύλιος πόλεμος έχει πάντα ολέθρια αποτελέσματα… Θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη έκβαση για τον ελληνικό εμφύλιο ή αυτή που είχαμε ήταν αναπόφευκτη;

Ρ. Αλβανός: Γενικά, η ιστορία είναι μια σειρά «ενδεχομενικοτήτων». Πολλές φορές στη διάρκεια του Εμφυλίου υπήρξαν προτάσεις για ειρήνευση. Και γίνανε πολλές φορές διαπραγματεύσεις. Θα μπορούσανε να τα είχανε βρει νωρίτερα. Δεν τα βρήκανε! Θα μπορούσε όμως να είναι και χειρότερα. Θα μπορούσε η Σοβιετική Ένωση και οι άλλες κομμουνιστικές χώρες να έδιναν ακόμη περισσότερα λεφτά για να γίνει ένας πανίσχυρος Δημοκρατικός Στρατός και να ’χαμε πόλεμο για δέκα χρόνια… Ή ακόμη χειρότερα θα μπορούσε να γίνει με αφορμή την Ελλάδα ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος. Ευτυχώς δεν φτάσανε εκεί. Μπορούσανε όμως να τον σταματήσουνε τον Εμφύλιο Πόλεμο νωρίτερα.

Cyberότσαρκα: Κάποιες πιο προσωπικές ερωτήσεις τώρα... Πως αισθάνεστε ως επιστημονικός υπεύθυνος του Πάρκου;

Ρ. Αλβανός: Μου αρέσει καταρχήν πάρα πολύ που είμαι εδώ, που έχω την ευκαιρία να βρίσκομαι μέσα στη φύση, σε ένα τέτοιο μέρος. Απολαμβάνω επίσης πολύ τη δουλειά που κάνω με τις ξεναγήσεις και τα καλά λόγια των επισκεπτών. Είναι ουσιαστικά ένα μάθημα ιστορίας στο βουνό.

Cyberότσαρκα: Πώς και γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με αυτό το αντικείμενο, όταν ήταν δεδομένο εξ αρχής ότι στη δουλειά σας θα αντιμετωπίσετε και αντιδράσεις;

Ρ. Αλβανός: Εγώ γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Αθήνα. Όταν πρωτοήρθα εδώ, πριν δεκαεπτά χρόνια, στην περιοχή της Καστοριάς με εντυπωσίασαν οι ιστορίες που άκουγα. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση που οι ντόπιοι μιλούσανε με τα χειρότερα λόγια για τους πόντιους και οι πόντιοι με τα χειρότερα λόγια για τους ντόπιους. Εντωμεταξύ εμένα μου φαίνονταν όλοι τους αξιολάτρευτοι. Αναρωτιόμουν λοιπόν πώς τόσο καλοί άνθρωποι μισούσαν τόσο άσχημα ο ένας τον άλλον. Από τότε άρχισε να με τρώει αυτό το θέμα, πως η ιστορία σημαδεύει το σήμερα. Τι έγινε τέλος πάντων τότε και πως φτάσαμε μέχρι σήμερα να μισιούνται αυτοί οι άνθρωποι ακόμα. Οπότε άρχισα να ασχολούμαι με τη δεκαετία του ’40, μια περίοδος που σημάδεψε την ελληνική κοινωνία μέχρι τις μέρες μας.

Cyberότσαρκα: Το διδακτορικό που έχετε κάνει και αφορά τις πολιτικές συμπεριφορές των καστοριανών από το 1922 μέχρι το 1949 είναι ένα «δυνατό» και δύσκολο πόνημα και αν δεν κάνουμε λάθος πρόκειται για το μοναδικό διδακτορικό που υπάρχει για την πολιτική ιστορία του Νομού Καστοριάς. Τι σκοπεύετε να κάνετε με αυτό; Κάποια έκδοση βιβλίου ίσως, κάποια παρουσίαση, κάτι άλλο;

Ρ. Αλβανός: Καθυστέρησα να εκδώσω το διδακτορικό μου γιατί ο στόχος μου είναι να βγει σε δύο βιβλία. Θα βγει ο Μεσοπόλεμος ξεχωριστά αλλά καθυστερώ να το εκδώσω γιατί θέλει πολλή δουλειά ο Μεσοπόλεμος. Και θέλω να βγει ένα ξεχωριστό βιβλίο για τη δεκαετία του ’40 στην περιοχή της Καστοριάς. 

Cyberότσαρκα: Κάποια άλλη έρευνα που έχετε στο μυαλό σας; Κάποια μελέτη, κάποιο συνέδριο, κάποια δημοσίευση;

Ρ. Αλβανός: Συνεργάζομαι με την εφημερίδα Ελεύθερος Τύπος για την οποία πρόσφατα έγραψα ένα μεγάλο άρθρο για το ΟΧΙ και την περίοδο Μεταξά και πρόκειται να γράψω και ένα άρθρο για τον Ίωνα Δραγούμη. Επίσης αυτή τη στιγμή με άλλους τρεις συναδέλφους επιμελούμαστε έναν τόμο για τον Μεσοπόλεμο. Είχαμε κάνει ένα πολύ επιτυχημένο συνέδριο στην Αθήνα με πάρα πολύ καλές ανακοινώσεις από πολλούς νέους ιδίως ιστορικούς και τώρα επιμελούμαστε την έκδοση του τόμου... Σχέδια έχω πάρα πολλά, αλλά υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα, η κρίση μας έχει κάνει όλους... Δεν ξέρω τι θα κάνουμε, όλα είναι ανοιχτά.

  

Cyberότσαρκα: Και να ολοκληρώσουμε τη συζήτησή μας με κάποια ακόμη ερωτήματα σχετικά με το Πάρκο. Για ποιο λόγο δεν έγινε είτε στη Νέα Κοτύλη, είτε στο Νεστόριο αλλά επελέγη μια τοποθεσία στην καρδιά του Γράμμου;

Ρ. Αλβανός: Αυτό που γνωρίζω είναι ότι ο αρχικός στόχος ήταν να γίνει ένας εκπαιδευτικός θεσμός μέσα στην καρδιά του ορεινού όγκου του Γράμμου με στόχο τη βιωματική προσέγγιση της Ιστορίας. Να μπορεί δηλαδή ο επισκέπτης να αισθανθεί "την ιστορία να κινείται γύρω του". Να βρίσκεται ακριβώς εκεί που έγιναν μερικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας, όπως ο ελληνοϊταλικός πόλεμος, η εθνική αντίσταση και βέβαια πάνω από όλα ο καταστροφικός και αδελφοκτόνος εμφύλιος πόλεμος.

Cyberότσαρκα: Χρειαζόταν τελικά να γίνει το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης;

Ρ. Αλβανός: Εσείς να μου απαντήσετε τώρα που το είδατε. Πιστεύετε ότι μπορεί να γίνει χρήσιμο; Αυτή είναι η ερώτηση.

Cyberότσαρκα: Αν έρχονται εδώ άνθρωποι χωρίς προκατάληψη, νομίζουμε ότι είναι χρήσιμη η δημιουργία του. Αν έρχονται όμως όσοι από πριν έχουν κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό τους, έχοντας σχηματοποιήσει υποκειμενικά και εκ των προτέρων αυτό που θέλουν να δούνε, νομίζουμε ότι δεν χρειαζόταν γιατί όπως είπαμε και νωρίτερα, αναβιώνει μνήμες... Κάποιοι ίσως έρχονται απλά και μόνο για να πάρουν αυτά που θέλουν και να ενισχύσουν μια ήδη διαμορφωμένη εικόνα στο μυαλό τους…

Ρ. Αλβανός: Το βιβλίο επισκεπτών το είδατε; Είδατε πόσοι άνθρωποι γράφουν ότι άξιζε που ήρθαν εδώ; Πλέον νομίζω δεν έχει και καμία σημασία το ερώτημα αν καλώς ή κακώς έγινε το Πάρκο. Τώρα αυτό που έχει σημασία είναι αν θα μπορέσει να γίνει από εδώ και πέρα χρήσιμο στην κοινωνία της Καστοριάς αλλά και στην ελληνική κοινωνία γενικότερα. Αυτή είναι η δική μου η αγωνία και η προσπάθεια. Να κάνουμε χρήσιμο το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης στους καστοριανούς και γενικά σε όλους τους Έλληνες.

Cyberότσαρκα: Η συμφιλίωση ίσως είναι και το αντίδοτο στη σημερινή εποχή που η οικονομική κρίση τείνει να γίνει κοινωνική… Άποψή μας είναι ότι αφού έγινε το Πάρκο και ξοδεύτηκαν αυτά τα χρήματα, θα πρέπει να γίνει πανελλαδικά γνωστό με συνεργασία όλων των φορέων και η κοινωνία, τουλάχιστον της Καστοριάς, να το αγκαλιάσει…

Ρ. Αλβανός: Ήδη έχει ξεκινήσει αυτό το «αγκάλιασμα» που λέτε. Όλο και περισσότερο οι κάτοικοι της περιοχής μας καταλαβαίνουν ότι μάλλον τυχεροί πρέπει να θεωρούμαστε που το Ίδρυμα της Βουλής αποφάσισε να κάνει αυτή την τόσο σημαντική επένδυση στην περιοχή μας και να ολοκληρώσει τις εγκαταστάσεις του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης. Θυμάμαι, πριν πολλά χρόνια, όταν είχα πρωτοεπισκεφτεί αυτή την τόσο όμορφη περιοχή, μου είχαν προκαλέσει μεγάλη θλίψη τα άδεια, παρατημένα κτίρια. Τώρα υπάρχει ένα μέρος μέσα στην καρδιά του ευρύτερου ορεινού όγκου του Γράμμου, που μπορεί να έρθει ο οποιοσδήποτε να φάει, να πιεί, να κοιμηθεί αλλά και να μάθει πράγματα για την Ιστορία.

Cyberότσαρκα: Και μια τελευταία ερώτηση χρηστικού τύπου. Κάθε μέρα μπορεί να επισκεφτεί κάποιος το Πάρκο;

Ρ. Αλβανός: Το καλοκαίρι είναι ανοιχτό καθημερινά. Τώρα το χειμώνα καλό θα είναι αν κάποιος θέλει να έρθει να πάρει πρώτα τηλέφωνο. Αν τον ενδιαφέρει το κομμάτι του ξενώνα ή του εστιατορίου θα πρέπει να πάρει στο 24670 21853. Αν ενδιαφέρεται για την ξενάγηση στις εκθέσεις θα πρέπει να μιλήσει με μένα στο 24670 62136.

  

Το Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης δεν βρίσκεται τυχαία στην καρδιά του Γράμμου. Για όποιον λόγο κι αν περιπλανηθεί κανείς στο θρυλικό μας βουνό, αναπόφευκτα θα σχηματίσει στο μυαλό του τις εικόνες των μαχών, θα νιώσει πως ακούει τις ριπές των όπλων, θα συμπονέσει την οδύνη των ανθρώπων, θα αγγίξει την Ιστορία... Αιχμαλωτίζει λοιπόν το Πάρκο την περιρρέουσα ατμόσφαιρα του Γράμμου, την περηφάνια και τη θλίψη, και μέσα από τα ντοκουμέντα και την ιστορική επιστημονικότητα δίνει στους επισκέπτες αυτό που, οι περισσότεροι τουλάχιστον, θα ήθελαν να πάρουν από μία εκδρομή στην περιοχή... Την αναψυχή και την «ψυχή», όπως μας τόνισε και ο κ. Αλβανός. Δυστυχώς όμως, ακόμα και σήμερα, εξήντα χρόνια μετά, δεν κατορθώσαμε ως κοινωνία να επουλώσουμε όλες τις πληγές του παρελθόντος, να γεφυρώσουμε τις διαφορές μας και να "ξεχάσουμε" τον Εμφύλιο Πόλεμο για να κοιτάξουμε μπροστά. Θα χρειαστούμε επομένως πολλά "Πάρκα" ακόμα για να μας θυμίζουν τα αυτονόητα, ότι δηλαδή δεν έχουμε και πολλά να χωρίσουμε οι Έλληνες και πρέπει να προχωράμε ενωμένοι... "Ειδικά αυτήν εποχή που έχουμε την οικονομική κρίση, το να μελετάμε τον Εμφύλιο Πόλεμο μπορεί να είναι ένα πολύ χρήσιμο μάθημα. Η εμπειρία του εμφυλίου, μας δείχνει ότι η λύση δεν είναι να καταφύγουμε σε λύσεις αυτοδικίας, στη χρησιμοποίηση πολιτικής βίας, επειδή σώνει και καλά πιστεύουμε ότι έχουμε δίκιο. Γιατί αυτό έγινε στον εμφύλιο. Νόμιζαν ότι και οι δύο είχαν απόλυτα δίκιο. Ήταν σίγουροι ότι είχαν δίκιο. Και πολέμησαν μέχρι θανάτου γι αυτό το πράγμα. Ε, αυτό δεν πρέπει να ξανασυμβεί στην Ελλάδα. Πρέπει να καταλάβουμε ότι μπορεί και να μην έχουμε δίκιο και στα πλαίσια της δημοκρατίας να συζητήσουμε τις διαφορετικές απόψεις. Να σκεφτούμε ποια είναι η καλύτερη λύση για όλους μας, γιατί όλοι μαζί ζούμε σε αυτή τη χώρα. Ή θα βρούμε έναν τρόπο να συνυπάρξουμε, να διαπραγματευτούμε τις διαφορές μας και να βρούμε πολιτικές λύσεις στα προβλήματα μας ή θα γίνουμε ζούγκλα όπως έγινε η Ελλάδα στον εμφύλιο πόλεμο..."

 Ευχαριστούμε θερμά τον δρ. Ραϋμόνδο Αλβανό για το χρόνο που μας διέθεσε.

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες του άρθρου έχουν παραχωρηθεί από την ιστοσελίδα του Πάρκου Εθνικής Συμφιλίωσης

cyberotsarka.gr