Το καρναβάλι και οι ρίζες του

Το καρναβάλι και οι ρίζες του

Το καρναβάλι είναι τόσο παλιό όσο και η ιστορία αυτού του τόπου. Είναι πραγματικά εκπληκτικό το που μπορεί να σε οδηγήσει μία και μόνο λέξη. Έτσι λοιπόν, για να ξεκινήσουμε να βρούμε κάποιες στοιχειώδεις απαντήσεις στο παραπάνω ερώτημα, ας ρίξουμε λίγο ΄΄φως΄΄ στη λέξη καρναβάλι.

Η λέξη ΄΄καρναβάλι΄΄ σύμφωνα με μια εκδοχή σε ένα άρθρο της φιλολόγου Κας Ντίνας Σαρμουκασίδου, είναι Ιταλική, carnevale : carne (κρέας) – vale (γεια σου), οπότε καρναβάλι σημαίνει, ΄΄κρέας έχε γεια΄΄, ότι δηλαδή σημαίνει και η λέξη αποκριά ΄΄αποχή από το κρέας΄΄.
Κάποιοι Έλληνες λαογράφοι ετυμολογούν τη λέξη από το carrus navalis που σημαίνει αμαξίδιο ναυτικό, λόγω του ιερού πλοίου του Διόνυσου. Αν και κάποιοι θεωρούν αυτόν τον ισχυρισμό αβάσιμο, ίσως τελικά να μην είναι και έτσι μιας και στην Αττική των αρχαίων χρόνων από τα μέσα του χειμώνα μέχρι την άνοιξη υπήρχαν οι Διονυσιακές γιορτές προς τιμή του Διόνυσου. Πιστευόταν ότι ο Διόνυσος, σύμβολο της ζωής που αναγεννάτε την άνοιξη, φεύγει το χειμώνα και επανέρχεται μαζί με την άνοιξη με πλοίο από την θάλασσα. Άρα το carrus navalis έχει κάποια σχέση αφού οι ακόλουθοι του Διόνυσου ήταν οι γνωστοί σάτυροι που έμοιαζαν με τράγους και τη μορφή του τράγου θα την συναντήσουμε παρακάτω.

Η σύγχρονη αποκριά προέρχεται από μια Ρωμαϊκή γιορτή, τα Λουπερκάλια που γιορτάζονταν στα μέσα του Φλεβάρη με θυσίες τράγων, μεταμφιέσεις με τραγίσια τομάρια, γλέντια και ελεύθερο σεξ. Τα Λουπερκάλια γίνονταν προς τιμή του Λούπερκου : Lupus + Arceo που σημαίνει ΄΄Αυτός που διώχνει τους Λύκους΄΄. Λούπερκος ήταν το επίθετο του Θεού Φαύνου, ο οποίος ήταν η Ρωμαϊκή εκδοχή του Ελληνικού Πάνα. Ο Λούπερκος Πάνας ταυτίζεται με τον Λύκαιο Πάνα!

Μία άλλη εκδοχή λέει ότι:
Η λέξη “καρναβάλι”, είναι σύνθετη. “Κάρνα=από το κάρα(κεφάλι- νεκροκεφαλή) και από το ρήμα” βάλλω”. Στον Όμηρο συναντάται πολύ συχνά το πρώτο συνθετικό σε πολλές ραψωδίες(θ306, ι140, π342 κ.α.).
Τώρα, σχετικά με το “κάρνα”, η μυθολογία μας πληροφορεί για δύο πράγματα΄ αφενός στον Κάρνο, έναν μάντη του Απόλλωνα από την Ακαρνανία και αφετέρου ότι “Κάρνος” λεγόταν και ένας ποιμενικός “κριόμορφος” θεός, προστάτης της γονιμότητας.Δηλαδή ήταν ένας τοπικός Πελοποννήσιος Θεός, με ζωόμορφη όψη(όπως συνηθιζόταν τότε).

Προς τιμήν του, τελούνταν κάθε τέσσερα-4- χρόνια τα “Κάρνεια”, στα οποία παίρναν μέρος εννιά -9- ανύπαντροι Σπαρτιάτες (οι “Καρνεάτες”)και που δεν τους επιτρεπόταν μάλιστα, κατά τη διάρκεια της τετραετούς θητείας τους να νυμφευθούν. Διεξαγόταν και αγώνες, έπειτα από τις καθιερωμένες θυσίες, όπου οι οχτώ -8- κυνηγούσαν τον ένατο -9- (τον “Στεμματία”). Αν τον έπιαναν αυτό αποτελούσε καλό οιωνό για την πόλη την επόμενη τετραετία.
Το σημαντικό όμως είναι το ακόλουθο: Κατά τη διάρκεια των εορτών, απαγορευόταν στους Σπαρτιάτες να επιστρατεύσουν ή να εμπλακούν σε οποιαδήποτε μάχη. Γι’αυτό το λόγο, όπως αναφέρουν ο Ηρόδοτος(στ106) και ο Θουκυδίδης (ε54), οι Σπαρτιάτες δε πρόλαβαν να πάρουν μέρος στη μάχη του Μαραθώνα. Τέλος (και αυτό σημαντικό), η γιορτή τελείωνε με μια γενικότερη “ευεξία”, υπό την κατανάλωση ποσοτήτων κρασιού κλπ.

Η “ευεξία” αυτή συνίσταται με όλα τα χαρακτηριστικά του Διονυσιακού ξεφαντώματος. Μεταμφιέσεις, αγώνες, βωμολοχίες, κλπ, όλα “προς τιμήν” της γης και της επιδιωκόμενης γονιμότητας της.
Έτσι, ίσως να εντοπίζεται εκεί η πηγή του καρναβαλιού, στην Πελοπόννησο, όπου ο θεός Κάρνας έπειτα ταυτίστηκε με τον “Κάρνειο Απόλλωνα”.