Βόρεια Ήπειρος: 3 φορές Ελληνική, μα ποτέ Προσάρτηση. Γιατί;

''Έχω μια αδερφή, 

κουκλίτσα αληθινή,

την λένε Βόρεια Ήπειρο την αγαπώ πολύ...'' 

Λαϊκό και στρατιωτικό σύνθημα

Χθες συνέβη ένα τραγικό περιστατικό με θύμα έναν Ελληνα, ένα νέο παλικάρι. Η θλίψη είναι γεγονός. Μια οικογένεια έχασε τον άνθρωπο της. Το περιστατικό θα το διαλευκάνουν οι αρμόδιες αρχές. Εμείς οφείλουμε να θυμόμαστε και ναι, να είμαστε σωστά πληροφορημένοι. Για να δούμε λοιπόν κάτι πολύ βασικό. Ποια ήταν και είναι η Βόρεια Ήπειρος;

Η Βόρεια Ήπειρος δημιουργήθηκε, γεωγραφικά - εννοιολογικά, πριν από περίπου έναν αιώνα μετά τη διχοτόμηση της Ηπείρου από τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις. Όλα ξεκίνησαν με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας που υπογράφηκε στις 13 Φεβρουαρίου του 1914 στην ιταλική πόλη από τις Μεγάλες Δυνάμεις και με το οποίο χαράζονταν τα αλβανικά σύνορα. Η περιοχή της Βόρειας Ηπείρου ''παραχωρούνταν'' στην Αλβανία, η οποία είχε αναγνωριστεί επίσημα ως ανεξάρτητο κράτος με τη Συνθήκη του Λονδίνου. 

Σύμφωνα με την απόφαση το Αργυρόκαστρο, το Βουθρωτό, το Δέλβινο, η Κορυτσά, η Χειμάρα, οι Άγιοι Σαράντα και η νήσος Σάσων ήταν πλέον αλβανικά εδάφη. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, οι οποίες μετείχαν στη συνδιάσκεψη ήταν η Μεγ. Βρετανία, η Γαλλία, η  Ιταλία, η  Ρωσία, η Γερμανία, και η Αυστροουγγαρία. Η συμμαχία της Ιταλίας και της Αυστρίας, ήθελε ένα ανεξάρτητο κράτος στην περιοχή για να αποτελεί μία ζώνη ουδέτερη διπλωματικά και οικονομικά, που να μπορεί να μετατραπεί εύκολα σε προγεφύρωμα σε πολεμική φάση.

Υπάρχει και μια ακόμη οπτική. Σύμφωνα με αναφορές, πηγές και γραπτό υλικό της εποχής μπορεί κανείς να δει καθαρά ότι συγκεκριμενες Δυνάμεις τις περιοχής δεν ήθελαν να δούνε ποτέ μια ισχυρή Σερβία και μια ισχυρή Ελλάδα στην Κεντρική Μεσόγειο και την Ανδριατική Θάλασσα. Ποιες Δυνάμεις; Η Ιταλία και η Αυστροουγγαρία. Έτσι λοιπόν ''έκοψαν λίγο'' από τις νέες κτήσεις του Μαυροβουνιου, της Σερβίας και της Ελλάδας και δημιούργησαν ένα νέο κράτος - προτεκτοράτο τους, την Αλβανία. Η οποία σε έκταση θα ήταν σαφώς αρκετά μικρότερη σε διαφορετική περίπτωση. Εκείνα τα χρονιά δεν υπήρχε ενεργή αλβανική συνείδηση σε κατοίκους της Νοτιοδυτικής Βαλκανικής, ένιωθαν και ήταν μουσουλμάνοι, μέχρι εκεί. 

Μέσα σε μια νύχτα οι ελληνικοί πληθυσμοί της περιοχή ανήκαν σε διαφορετικό έθνος. Αρχικά ο Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος αρνήθηκε σταθερά να παραχωρήσει την περιοχή, καθώς εκεί ο ελληνικός στρατός μετά την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τους Οθωμανούς (21 Φεβρουαρίου 1913) είχε απελευθερώσει και σχεδόν όλες τις πόλεις της Βορείου Ηπείρου. Ωστόσο, τον Φεβρουάριο του 1914 οι Μεγάλες Δυνάμεις έστειλαν αυστηρό υπόμνημα στο ελληνικό κράτος στο οποίο διαμήνυαν ότι αν δεν αποχωρούσαν οι ελληνικές δυνάμεις δεν θα γινόταν αναγνώριση των νησιών του Αιγαίου...

Τελικά, η Ελλάδα έκανε πίσω όμως σύντομα ξέσπασαν αναταραχές ανάμεσα στους Βορειοηπειρώτες και τους Αλβανούς. Ακολούθησε το πρωτόκολλο της Κέρκυρας, με το οποίο η Βόρεια Ήπειρος αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη ελληνική ορθόδοξη περιοχή υπό αλβανική κυριαρχία. Όμως η κατάσταση άλλαξε όταν ξεκίνησε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. 

Στις 14 Οκτωβρίου 1914 ο ελληνικός στρατός προέλασε για δεύτερη φορά στη Βόρεια Ήπειρο, όμως πάλι με τη λήξη του πολέμου οι Σύμμαχοι επιδίκασαν τα εδάφη στην Αλβανία, με αποτέλεσμα πολλά ελληνικά σχολεία να κλείσουν και η ελληνική μειονότητα να περιοριστεί από το αλβανικό κράτος. Οι Έλληνες κατάφεραν για τρίτη φορά να καταλάβουν ξανά τα εδάφη στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν αντεπιτέθηκαν στον ιταλικό στρατό και μπήκαν θριαμβευτές στα ελληνικά χωριά της Β. Ηπείρου.

Ωστόσο, μετά την επίθεση των Γερμανών, ο Ελληνικός Στρατός εγκατέλειψε και πάλι την περιοχή. Άλλωστε οι Αλβανοι Τσάμηδες της Ηπειρου είναι γνωστό ότι συνεργαστηκαν στενά με τους Γερμανους κατακτητές και είναι επίσης γνωστό ότι τράπηκαν σε φυγή προς την Αλβανια προς το τέλος της γερμανικής κατοχής. Τα χρόνια της κατοχής η αγγλική κυβέρνηση προέβη σε ευνοϊκές δηλώσεις για το βορειοηπειροτικό ζήτημα στη Βουλή των Κοινοτήτων, αλλά η κατάσταση παρέμεινε ίδια. Όταν ο πόλεμος τελείωσε, ο Στρατηγός Ναπολέων Ζέρβας εισηγήθηκε να ενσωματωθεί η Βόρειος Ήπειρος στην Ελλάδα. Στις 19 Οκτωβρίου 1944 ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου ως πρωθυπουργός, διακήρυξε ότι η Βόρειος Ήπειρος είναι αναπόσπαστο τμήμα της Ελληνικής επικράτειας. Ωστόσο, το 1945 ο Ενβέρ Χότζα ανέλαβε την εξουσία και το καθεστώς μετατράπηκε σε εξαιρετικά αυταρχικό. Οι Βορειοηπειρώτες υπέστησαν καταπίεση και πολλοί αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν στα αστικά κέντρα. Σημειώνεται ότι σύμφωνα με τη νομοθεσία μόνο όσοι κατοικούσαν στη μειονοτική ζώνη θεωρούνταν Έλληνες. Εκείνο το διάστημα η ελληνική γλώσσα απαγορεύτηκε σε ακραίο βαθμό και ο πληθυσμός διδάσκονταν πλέον αναγκαστικά την αλβανική ιστορία.

Τον Ιούνιο του 1960 ο Γεώργιος Α. Παπανδρέου σε ομιλία του στη Βουλή επανέφερε ξανά το ζήτημα της Βόρειας Ηπείρου: «Εκείνο πάντως το οποίο οφείλουν όλαι αι Ελληνικαί Κυβερνήσεις να γνωρίζουν, είναι ότι το θέμα της Βορείου Ηπείρου υφίσταται. Και εκείνον το οποίον απαγορεύεται εις τον αιώνα, είναι δι΄ οιονδήποτε λόγον η απάρνησις του ιερού αιτήματος… Καθ΄ όσον αφορά την Βόρειο Ήπειρο… η διεκδίκησις είναι ιερά και απαράγραπτος». Στο τέλος της ομιλίας του ανέφερε: «Αλλ’ εκτός της εθνικής διεκδικήσεως, υπάρχει και κάτι άλλο καθημεριvόν, επείγον θέμα: Η προστασία του πληθυσμού της Βορείου Ηπείρου. Η προστασία της ζωής, της τιμής και της περιουσίας του. Εις το σημείον αυτό, έχομεν χρέος να διεξαγάγωμεν συνεχώς αγώνας. Οι μάρτυρες αδελφοί μας, ζητούν από την Μητέρα πατρίδα μόνον συνεχή στοργικήν συμπαράστασιν. διότι ζουν, υπό το κράτος της αφορήτου τυραννίας. Και αυτήν την στοργήν, οφείλομεν να τους παράσχωμεν!». 

Την περίοδο 1960-79 η αλβανική κομμουνιστική κυβέρνηση ακολούθησε μια πολιτική αφελληνισμού της ελληνικής μειονότητας και τον Μάρτιο του 1984 ο ΟΗΕ εξέδωσε απόφαση με την οποία καταδικαζόταν διεθνώς η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την Αλβανία, σε βάρος των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου. Τα επόμενα χρόνια οι σχέσεις των δύο χωρών άρχισαν κάπως να βελτιώνονται... Σήμερα υπολογίζεται ότι υπάρχουν 100 μικρές πόλεις και χωριά όπου ζουν Έλληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι, εκ των οποίων οι περισσότεροι μιλούν την ελληνική γλώσσα ή έστω την χρησιμοποιούν ως 2η γλώσσα στην καθημερινότητα τους. Το θέμα δεν είναι κάποια χαμένα εδάφη, είναι οτι ξεχάσαμε οτι εκει χτυπάνε ελληνικές καρδιές...