Παιχνίδια εν΄ ου παικτοίς

... της Αναστασίας Κ. Νικολοπούλου
Απόφοιτης Νομικής Σχολής 
Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημιου Αθηνών
Ασκούμενης Δικηγόρου
και
Wannabe Αρθρογράφος 

Καθώς βαδίζουμε προς την κανονική συμπλήρωση της κοινοβουλευτικής θητείας, το ζήτημα που έχει λάβει τελευταία χαρακτήρα “viral” είναι αυτό της αναθεώρησης του Συντάγματος. Αυτό εξηγείται από το ότι η τελευταία φορά που αυτό τροποποιήθηκε ήταν το 2008 με όχι τόσο καθοριστικές για τη χώρα μας αλλαγές.

Πριν προχωρήσουμε στο περιεχόμενο της πρότασης για τα προς αναθεώρηση άρθρα που κατέθεσε ο Πρωθυπουργός, σκόπιμο θα ήταν να «φωτίσουμε» τα βασικά στάδια της διαδικασίας Αναθεώρησης, όπως αυτή κατοχυρώνεται και στο Σύνταγμά μας. Να σημειωθεί ότι για λόγους σταθερότητας αλλά και συνέχειας του Κράτους και εφ’  όσον το Σύνταγμα αποτελεί το θεμελιώδη νόμο αυτού, το άρθρο 110 του Συντάγματος προβλέπει ότι η διαδικασία ολοκληρώνεται όχι από μία Βουλή, αλλά από δύο ( με διαφορετική σύνθεση κάθε φορά), ανάμεσα στις οποίες μεσολαβούν απαραίτητα εθνικές εκλογές. Η πρώτη χρονικά Βουλή ονομάζεται «αναθεωρητική» και έχει ως έργο την ψήφιση των συνταγματικών εκείνων άρθρων που θα τεθούν υπό αναθεώρηση. 

Ύστερα, και κατά τη πρώτη σύνοδο της επόμενης Βουλής, της «συντακτικής», ψηφίζεται η ακριβής διατύπωση των παραπάνω άρθρων  στο συνταγματικό κείμενο. Ειδικότερα, η διαδικασία εκκινεί από την κατάθεση πρότασης που υπογράφεται από πενήντα βουλευτές για το ποια άρθρα κρίνεται σκόπιμο να αναθεωρηθούν. Ακολουθούν δύο ονομαστικές ψηφοφορίες στη Βουλή οι οποίες πρέπει να απέχουν μεταξύ τους ένα μήνα και στις οποίες πρέπει να υπάρξουν 180 ψήφοι στη κάθε μία. Σε αυτό το σημείο ολοκληρώνεται το έργο της αναθεωρητικής Βουλής. Κατά τη πρώτη σύνοδο της δεύτερης χρονικά Βουλής, οφείλουν οι βουλευτές να ψηφίσουν για το περιεχόμενο των άρθρων που έχουν ήδη αποφασιστεί ότι θα αναθεωρηθούν. Για τον σκοπό αυτό, απαιτείται η σχετική πλειοψηφία των 151 ψήφων.

Ποια είναι , όμως , τα άρθρα που σύμφωνα με το Πρωθυπουργό θα προτείνει το κόμμα του για να τεθούν προς Αναθεώρηση; Οι βασικοί άξονες γύρω στους οποίους θα κινηθεί το περιεχόμενο των προτεινόμενων αλλαγών είναι: η ενίσχυση θεσμών άμεσης δημοκρατίας και η θωράκιση του κράτους δικαίου. Πιο συγκεκριμένα, προτεραιότητα στη πολιτική ατζέντα του Πρωθυπουργού φαίνεται πως είναι η συνταγματική καθιέρωση του αναλογικού εκλογικού συστήματος αντί του τρέχοντος το οποίο συνδυάζει στοιχεία τόσο του αναλογικού αλλά και του πλειοψηφικού συστήματος. Σειρά έχει η απαγόρευση διορισμού εξωκοινοβουλευτικού Πρωθυπουργού, φαινόμενο του οποίου έγινε χρήση στα μνημονιακά χρόνια αλλά και η κατοχύρωση του δικαιώματος για διενέργεια δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία είτε για κρίσιμο εθνικό θέμα είτε για ψηφισμένο νομοσχέδιο. 

«Πονοκέφαλο» φαίνεται πως δημιουργεί η πρόταση του κυβερνώντος κόμματος για τον πλήρη διαχωρισμό Κράτους – Εκκλησίας. Η «σκληρή» στάση Φίλη κατά την οποία φαίνεται πως επιδιώκεται η πλήρης απαλοιφή των θρησκευτικών συμβόλων σε δημόσιους χώρους αλλά και η κατάργηση του άρθρου 3 του Συντάγματος στην οποία κατοχυρώνεται η κρατούσα στην Ελλάδα θρησκεία δε φαίνεται να έχει ιδιαίτερη απήχηση. Αντιθέτως, το σχέδιο πρότασης του κ. Τσίπρα κάνει λόγο για εξορθολογισμό σχέσεων Κράτους – Εκκλησίας, ρητή συνταγματική κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του Κράτους και διατήρηση του όρου «κρατούσα θρησκεία» για λόγους ιστορικούς. Υπό μερική τροποποίηση θα τεθεί και το περίφημο άρθρο  86 για την ποινική ευθύνη Υπουργών για αδικήματα που τελέστηκαν κατά την περίοδο που προϊσταντο υπουργείων. 

Φαίνεται πως οι ιστορικοί λόγοι που δικαιολογούσαν την αδίκως σύντομη παραγραφή των παραπάνω αδικημάτων (σ.σ πολιτικές σκοπιμότητες και διώξεις προσώπων που έπαιρναν τη μορφή ποινικής δίωξης) βρίσκονται πλέον στο παρελθόν.  Άλλωστε, έχει ισχυρώς διατυπωθεί από έγκριτους συνταγματολόγους η άποψη πως η τόσο σύντομη συμπλήρωση του χρόνου παραγραφής σοβαρών ποινικών αδικημάτων που τελούνται από Υπουργούς σε σύγκριση με τη παραγραφή που προβλέπεται στον κοινό Ποινικό Κώδικα αποτελεί κατάφωρη παραβίαση της αρχής της ισονομίας η οποία επίσης κατοχυρώνεται συνταγματικά. Ωστόσο, «αγκάθι» παραμένει το θέμα του τρόπου εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας. Η πρόταση που τίθεται «επί τάπητος» εκ μέρους του Πρωθυπουργού έχει και έναν ειρωνικό τόνο, αφού εισηγείται την κατάργηση ακριβώς της διάταξης εκείνης της οποίας έκαναν χρήση το 2015 και η οποία τους έφερε εσπευσμένα στην Κυβέρνηση. 

Ειδικότερα, προτείνεται η κατάργηση της διάταξης που προβλέπει την υποχρεωτική διάλυση της Βουλής και την διενέργεια εκλογών σε περίπτωση αδυναμίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας. Σε αυτήν την περίπτωση θα υπάρξουν δύο ψηφοφορίες στη Βουλή στις οποίες θα πρέπει να συγκεντρωθούν πρώτα 200 και ύστερα 180 ψήφοι. Αν αμφότερες αποτύχουν, τότε , βάσει της πρότασης του κ. Τσίπρα, υπάρχουν δύο σενάρια. Το πρώτο θέλει τη διενέργεια και τρίτης ψηφοφορίας εντός Βουλής για να επιτευχθεί η σχετική πλειοψηφία των 151 ψήφων και το δεύτερο την άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό. 

Το ζήτημα που προκύπτει εύλογα είναι το κατά πόσο η άμεση εκλογή – έστω και αν αυτή αποτελεί το έσχατο και τελευταίο πρόσφορο μέσο – συνιστά πολιτειακή αλλαγή. Να σημειωθεί πως στο ίδιο άρθρο που κατοχυρώνεται η διαδικασία της Αναθεώρησης, υπάρχει σαφής απαγόρευση βάσει της οποίας εκτός από ορισμένα δήλα άρθρα του Συντάγματος, δεν είναι αναθεωρήσιμα εκείνα που αναφέρονται στο πολίτευμα της χώρας ως προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αν η απάντηση στο παραπάνω ερώτημα είναι θετική, τότε η πολιτική «θύελλα» που θα προκύψει με αφορμή το εν λόγω άρθρο θα είναι σφοδρή.

Κλείνοντας θα ήθελα να επισημάνω την πλέον σημαντική αστοχία της ελληνικής κυβέρνησης αναφορικά με το θέμα της Αναθεώρησης του Συντάγματος : τη χρονική. Με λιγότερο από ένα χρόνο να μας χωρίζει από τις εθνικές εκλογές, το κλίμα που έχει ήδη δημιουργηθεί μπορεί εύκολα να χαρακτηριστεί ως «προεκλογικό». Είναι καίριας σημασίας να δρομολογούνται οι ύψιστες αυτές διαδικασίες σε ομαλές πολιτικά περιόδους όπου θα είναι πιο εύκολη η επίτευξη ευρείας κοινοβουλευτικής συνεννόησης και αποδοχής ως προς τις επικείμενες τροποποιήσεις. Καλό θα ήταν να αντιλαμβανόμαστε ότι κάποια ζητήματα που αποτελούν «παιχνίδια εν ου παικτοις», επιτάσσουν περισσότερη αυτοσυγκράτηση. 

ΠΗΓΕΣ

thema.gr

www.naftemporiki.gr

www.iefimerida.gr