Μια συγγνώμη

Υπογράφει ο: Βασίλης Νικολαΐδης 
Πτυχιούχος Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ.
Μεταπτυχιακός Φοιτητής Τμήματος Πολιτικών Επιστημών Α.Π.Θ. στην Πολιτική Ανάλυση



Σε λίγες μέρες θα σηματοδοτηθεί η 101η μαύρη επέτειος της Ποντιακής Γενοκτονίας. Το γεγονός αυτό, πέρα από την ισχυρή του παρουσία στην ελληνική ιστορία, έχει εξίσου ισχυρό αποτύπωμα και στην τουρκική, καθώς αποτελεί την σφραγίδα της συνέχειας μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Τουρκίας, με την έννοια πως εκπορεύτηκε από αμφότερες τις κρατικές οντότητες. 

Ο όρος  ‘’γενοκτονία’’ διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1944 από τον Πολωνό δικηγόρο Ράφαελ Λέμκιν και αφορούσε ένα συντονισμένο σχέδιο διαφορετικών πράξεων που έχουν ως στόχο την καταστροφή ουσιωδών πηγών ζωής συγκεκριμένων εθνικών ομάδων με απώτερο σκοπό τον αφανισμό τους. 


Στις 9 Δεκεμβρίου 1948 τα Ηνωμένα Έθνη ενέκριναν τη Σύμβαση για την Πρόληψη και την Καταστολή του Εγκλήματος της Γενοκτονίας. Αυτή η σύμβαση ορίζει τη «γενοκτονία» ως διεθνές έγκλημα και την ορίζει ως εξής: «Γενοκτονία αποτελεί οποιαδήποτε από τις ακόλουθες πράξεις, η οποία διαπράττεται με σκοπό την καταστροφή, εξ ολοκλήρου ή εν μέρει, μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας:

(α) Η δολοφονία μελών της ομάδας.
(β) Η πρόκληση σοβαρής σωματικής ή διανοητικής βλάβης σε μέλη της ομάδας.
(γ) Η εθελούσια επιβολή στην ομάδα συνθηκών διαβίωσης που αποσκοπούν στην ολοσχερή ή μερική φυσική εξόντωσή της.
(δ) Η επιβολή μέτρων που αποσκοπούν στην παρεμπόδιση των γεννήσεων στο εσωτερικό της ομάδας.
(ε) Η δια της βίας μεταφορά των παιδιών της ομάδας σε μια άλλη ομάδα.»
Εν κατακλείδι, ως γενοκτονία νοείται η στοχευμένη, συστηματική και οργανωμένη εξοντώση με βίαια μέσα μιας φυλής ή ενός τμήματος της. Η φυλή εξοντώνεται, όχι για κάτι που έκανε, αλλά για αυτό που είναι.

Στο 3ο συνεδριο του Κόμματος των Νεοτούρκων στην Θεσσαλονίκη το 1911, αποφασίστηκε πως η Μικρά Ασία έπρεπε να απαλλαγεί από τις μη μουσουλμανικές εθνότητες και να γίνει μια μωαμεθανική χώρα.  Έτσι μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13 και την ταπείνωση που υπέστη στα Βαλκάνια η Οθωμανική Αυτοκρατορία, η Επιτροπή Ένωσης και Προόδου (CUP), που αποτελούσε την κυβερνούσα παράταξη στην οθωμανική κυβέρνηση, άρχισε να καταρτίζει σχέδια για την ομογενοποίηση της Ανατολίας πάνω σε μια εθνοθρησκευτική βάση, προκειμένου να αποφύγει το ενδεχόμενο να επαναληφθούν στα ανατολικά της εδάφη τα όσα συνέβησαν στα δυτικά. Κατόπιν αυτού, ξεκίνησε η γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. 

Οι Έλληνες Πόντιοι εκδιώχθηκαν κι εξοντώθηκαν συστηματικά σε 2 φάσεις από το 1915 έως το 1923. Η ένταξη της Τουρκίας στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο τους έδωσε την δυνατότητα να ξεκινήσουν την εξόντωση των Ελλήνων άνευ προσχημάτων, παίρνοντας έτσι εκδίκηση για τα όσα είχαν χάσει στους Βαλκανικούς πολέμους από αυτούς. 

Η πρώτη φάση της γενοκτονίας ξεκίνησε με τον εμπορικό αποκλεισμό των Ελλήνων στην περιοχή της Αμισού, στην οποία εμφανίζονταν συνθήματα και προκηρύξεις που τους απειλούσαν με εξόντωση. Στην συνέχεια είχαμε την εξαναγκαστική κατάταξή τους στα Αμελέ Ταμπουρού. Εκεί κατατάγονταν άνδρες ηλικίας από 15 έως 48 ετών και υποβάλλονταν σε καταναγκαστικά έργα υπό άθλιες συνθήκες, προκειμένου να πεθάνουν από την πείνα, την δίψα, τις αρρώστιες και τις διάφορες κακουχίες. Χαρακτηριστικά, έγγραφο Γερμανών διπλωματών προς το Βερολίνο την 12-5-1918 αναφέρει ότι: «μέχρι το τέλος του 1917 περισσότεροι από 200.000 Έλληνες είχαν καταταγεί, ηλικίας 15 έως 48 ετών». 

Την ίδια στιγμή, πραγματοποιούνταν σχέδιο εκτόπισης των Ποντίων από τα παράλια του Πόντου (με εξαίρεση την υπό ρωσική κατοχή Τραπεζούντα), ενώ τα παιδιά τους εξισλαμίζονταν βίαια, καθότι τα έπαιρναν από τους γονείς τους και τα έστελναν σε ορφανοτροφεία για να λάβουν την ισλαμική εκπαίδευση. Επίσης, οι Ελληνίδες εξαναγκάζονταν σε γάμο με Μουσουλμάνους. Οι εκτοπισθέντες και  οι Έλληνες των χωριών του Πόντου υπέστησαν επίσης, σκληρά βασανιστήρια. 

Ωστόσο τα βάσανα των Ποντίων δεν σταμάτησαν ούτε με το τέλος του Β Π.Π. και την ήττα των Κεντρικών Δυνάμεων. Η αποτυχία της ίδρυσης μιας Ποντοαρμενικής συνομοσπονδίας και η ήττα των Αρμενίων από τον Μουσταφά Κεμάλ στην μάχη της Ερζεζούμ έφερε την δεύτερη φάση της ποντιακής γενοκτονίας, ενορχηστρωμένης από τον Κεμάλ Μουσταφά κι ενσαρκωμένης από τον Τοπάλ Οσμάν και τις συμμορίες του. Σύμφωνα με εκθέσεις της εποχής, κατά την φάση αυτή, ολόκληρα χωριά κάηκαν και καταστράφηκαν, ενώ εκτοπίστηκαν κι εξοντώθηκαν κάτοικοί αυτών ανεξαρτήτως ηλικίας. Δίπλα σε αυτούς, εκατοντάδες διανοούμενοι και πρόκριτοι καταδικάστηκαν σε θάνατο από το Δικαστήριο Ανεξαρτησίας στην Αμάσεια με την κατηγόρια πως συνέβαλλαν στην απόσχιση από την Τουρκία.

Όλα αυτά βέβαια έγιναν κατόπιν σχεδίου που αποτυπωνόταν σε 3 αποφάσεις του τουρκικού κράτους το δίμηνο Ιουνίου-Ιούλιου  1921, υπογεγραμμένες από τον Μουσταφά Κεμάλ και τον αρχηγό του τουρκικού Γενικού Επιτελείου Στρατού, Φεβζί. Άλλωστε, ο ίδιος ο Βρετανός πρωθυπουργός ΝτέιβιντΛόυντ Τζωρτζ  δήλωνε τότε στη Βουλή των Κοινοτήτων: «Στον Πόντο δεκάδες χιλιάδες Ελλήνων ανδρών, γυναικών και παιδίων απελαύνονταν και πέθαιναν. Ήταν καθαρή ηθελημένη εξολόθρευση».

Η Διεθνής Ένωση Μελετητών Γενοκτονιών (IAGS) ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία την αναγνώριση των γενοκτονιών που υπέστησαν οι Ασσύριοι, οι Έλληνες, οι Αρμένιοι και οι άλλες χριστιανικές και θρησκευτικές μειονότητες των πληθυσμών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μεταξύ 1914 και 1923. Το ψήφισμα πέρασε με υποστήριξη άνω του 80% των ψηφισάντων μελών της IAGS. 

Με βάση τα παραπάνω, είναι σαφής και τεκμηριωμένος ο όρος ‘’γενοκτονία’’ για τα όσα υπέστησαν οι Έλληνες. Ως εκ τούτου κι αυτονόητα, οι διάφορες ελληνόφωνες, κι όχι μόνο, θεωρίες άρνησης μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο με γέλωτα και ανάθεμα.

Φτάνοντας στο σήμερα, παρατηρούμε την προσπάθεια της Τουρκίας να βρει τη θέση της στον σύγχρονο κόσμο. Πάντοτε στόχευε στο να διαμορφωθεί σε μια δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία στα πρότυπα των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ωστόσο πάντα μένει προσκολλημένη στο αυταρχικοειδές καθεστώς διακυβέρνησης από το οποίο χαρακτηριζόταν ανέκαθεν. Για να ξεκινήσει να αλλάζει αυτό και να καταφέρει να δώσει μια υγιή και οικονομικά ευημερούσα δημοκρατία στους πολίτες της,  η Τουρκία οφείλει να αναγνωρίσει επίσημα σαν κράτος τη γενοκτονία που διέπραξε. 

Η αναγνώριση δεν συνίσταται σε  αποζημιώσεις, επιστροφές περιουσιών ή οτιδήποτε άλλο συναφές. Κανείς δεν τα επιζητά, δεν τα περιμένει και δεν τα θέλει. Μόνο ένα πράγμα χρειάζεται να κάνει το τουρκικό κράτος, ένα πράγμα αναμένουν 101 χρόνια πόνου, δακρύων και μνήμης. Μια συγγνώμη.