''Είθε η Ελλάς να κατασταθή πάλιν ανεξάρτητον έθνος! Είθε να επαναλάβη τον ανήκοντα εις αυτήν βαθμόν! Τούτο εκ ψυχής ευχόμεθα''

Tου κυριου Αριστείδη Χατζή

''Ο πιο δημοφιλής Αμερικανός Πρόεδρος

Με αφορμή τη χθεσινή ορκωμοσία, με συγκρατημένη αισιοδοξία για τον νέο Πρόεδρο των Η.Π.Α., με ασυγκράτητη ικανοποίηση για το εξευτελιστικό τέλος του χειρότερου των χειρότερων, αντιγράφω εδώ από τα «Ελληνικά Χρονικά» της 9ης Φεβρουαρίου 1824, απόσπασμα σχετικό με τον Ιάκωβο Μονρόη, δηλαδή τον James Monroe, τον 5ο Πρόεδρο των Η.Π.Α. και τελευταίο Πρόεδρο από τους πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Ο Monroe, όχι άδικα, ήταν ο πιο δημοφιλής διεθνής ηγέτης στην Ελλάδα (αν κρίνουμε από το σύνολο των αναφορών σε κάθε κείμενο δημοσιευμένο την περίοδο 1821-1832 ή στα απομνημονεύματα που ακολούθησαν). Διότι ήταν ο πρώτος ηγέτης μεγάλης δύναμης που αναγνώρισε ρητά το δικαίωμα των Ελλήνων στην Επανάσταση και εκφράστηκε από την αρχή θετικά για την προοπτική της εθνικής τους ανεξαρτησίας (παρά τις δεσμεύσεις του δόγματος Μονρό).

Σύμφωνα με τα «Ελληνικά Χρονικά» ο Monroe ξεκινά ως εξής το State of the Union Address, της 2ας Δεκεμβρίου 1823:

«Επειδή κατά το ιδικόν μας πολίτευμα η υπερτάτη εξουσία ανήκει εξαιρέτως εις τον λαόν, αφεύκτως απαιτείται να δώσωμεν προς αυτόν ιδέας ακριβεστάτας όλων των αξιολογωτέρων πραγμάτων, διά να τον καταστήσωμεν επιτήδειον να ενεργή κατά τον ανήκοντα τρόπον την υπερτάτην του δύναμιν· διότι δεν θέλει είσθαι εις τούτο ικανός, έν όσω πλανάται εις της αμαθείας το σκότος.»

[…]

«Περί δε της Ελλάδος τοιουτοτρόπως εκφράζεται.

Προ πολλού διά των ηρωϊκών των κατορθωμάτων οι Έλληνες μας έδωσαν ελπίδας χρηστοτάτας, ότι θέλουν ευδοκιμήσει εις τον αγώνα των, και επαναλάβει την μεταξύ των εθνών της γης παλαιάν αυτών χώραν. Φρονώ, ότι όλα τα φωτισμένα έθνη θέλουν δείξει μέγαν ενθουσιασμόν υπέρ του πράγματος των Ελλήνων, μ' όλον ότι μέχρι τούδε καμμία Δύνομις δεν εκινήθη υπέρ αυτών. Το πράγμα και τ'όνομα των Ελλήνων τους διέσωσαν από κινδύνους μεγίστους· ενώ εκτός αυτών οποιονδήποτε άλλο έθνος αναμφιβόλως εξωλοθρεύετο. Το ίδιον συμφέρον και η κατάκτησις, οι συνηθέστεροι σκοποί των μεταξύ των άλλων εθνών πολέμων, φαίνεται, ότι δεν έχουν καμμίαν αναφοράν προς τους Έλληνας. Καθ’ όσα μανθάνομεν, έχομεν λόγον να φρονώμεν, ότι ο εχθρός δεν έχει πλέον ελπίδα ν’ αποκτήση εκ νέου την πρώτην επ’ αυτών εξουσίαν του. Είθε η Ελλάς να κατασταθή πάλιν ανεξάρτητον έθνος! Είθε να επαναλάβη τον ανήκοντα εις αυτήν βαθμόν! Τούτο εκ ψυχής ευχόμεθα.»

Τα «Ελληνικά Χρονικά» πήραν το κείμενο από το τεύχος της 31/12/1823 της εφημερίδας “Galignani’s Messenger” που κυκλοφορούσε στο Παρίσι στα αγγλικά. Η μετάφραση είναι καλή αλλά κάνει και μια σημαντική παρέμβαση που σας αφήνω να την ανακαλύψετε μόνες/οι σας.

Ακολουθούν τα δύο αποσπάσματα στα αγγλικά:

“The people being with us exclusively the sovereign, it is indispensable that full information be laid before them on all important subjects, to enable them to exercise that high power with complete effect. If kept in the dark, they must be incompetent to it.”

[...]

“A strong hope has been long entertained, founded on the heroic struggle of the Greeks, that they would succeed in their contest and resume their equal station among the nations of the earth. It is believed that the whole civilized world take a deep interest in their welfare. Although no power has declared in their favor, yet none according to our information, has taken part against them. Their cause and their name have protected them from dangers which might ere this have overwhelmed any other people. The ordinary calculations of interest and of acquisition with a view to aggrandizement, which mingles so much in the transactions of nations, seem to have had no effect in regard to them. From the facts which have come to our knowledge there is good cause to believe that their enemy has lost forever all dominion over them; that Greece will become again an independent nation. That she may obtain that rank is the object of our most ardent wishes.”

Αυτή ήταν η δεύτερη αναφορά του Monroe στο ελληνικό ζήτημα. Η πρώτη είχε ήδη γίνει στο State of the Union Address του 1822 (3/12/1822) και έχει ως εξής:

“The mention of Greece fills the mind with the most exalted sentiments and arouses in our bosoms the best feelings of which our nature is susceptible. Superior skill and refinement in the arts, heroic gallantry in action, disinterested patriotism, enthusiastic zeal and devotion in favor of public and personal liberty are associated with our recollections of ancient Greece. That such a country should have been overwhelmed and so long hidden, as it were, from the world under a gloomy despotism has been a cause of unceasing and deep regret to generous minds for ages past. It was natural, therefore, that the reappearance of those people in their original character, contending in favor of their liberties, should produce that great excitement and sympathy in their favor which have been so signally displayed throughout the United States. A strong hope is entertained that these people will recover their independence and resume their equal station among the nations of the earth.”

Η τελευταία θα γίνει στο State of the Union Address της 7ης Δεκεμβρίου 1824:

“The success of Greece, when the relative population of the contending parties is considered, commands our admiration and applause, and that it has had a similar effect with the neighboring powers is obvious. The feeling of the whole civilized world is excited in a high degree in their favor. May we not hope that these sentiments, winning on the hearts of their respective Governments, may lead to a more decisive result; that they may produce an accord among them to replace Greece on the ground which she formerly held, and to which her heroic exertions at this day so eminently entitle her?”

Όταν ολοκληρώθηκε και η δεύτερη θητεία του, τα «Ελληνικά Χρονικά» έγραψαν (14/3/1825): «Όστις διαδεχθή τον τόπον του Κ. Μονρόη, θέλει είσθαι βέβαια άξιος των Βασσιγτώνων, και Γεφφερσώνων διάδοχος· ότι δε πρέπει να ευχηθώμεν είναι και το να κληρονομήση τα γενναία φρονήματα, και την προς τους 'Ελληνας συμπάθειαν και αγάπην του προκατόχου του.»

[Η δημοφιλία του Ουάσινγκτον στην επαναστατημένη Ελλάδα άγγιζε εκείνη των αρχαίων Ελλήνων.]

Βέβαια η σχέση των Αμερικανών με την Ελληνική Επανάσταση είναι σύνθετη. Το επίσημο κράτος έκανε ελάχιστα. Οι ιδιώτες όμως προσέφεραν τη μεγαλύτερη βοήθεια που δόθηκε τον 19ο αιώνα σε ανθρωπιστική κρίση. Αλλά γι’ αυτά διαβάστε το άρθρο μου που θα βρείτε στα σχόλια.

[Στον περίφημο πίνακα του Emanuel Leutze (Washington Crossing the Delaware, 1851) που βρίσκεται στο Metropolitan Museum of Art στη Νέα Υόρκη, ο Monroe εμφανίζεται πίσω από τον Ουάσιγκτον. Είναι ο δεκαοχτάχρονος υπολοχαγός που κρατά σφικτά την Αμερικανική σημαία. Στη μάχη τραυματίστηκε σοβαρά στην καρωτίδα και παραλίγο να πεθάνει. Επιβίωσε, τιμήθηκε, προήχθη σε λοχαγό και επέστρεψε στις μάχες. 41 χρόνια αργότερα, στα 59 του, έγινε Πρόεδρος των Η.Π.Α. Όπως ο Άνταμς και ο Τζέφερσον πέθανε κι αυτός στις 4 Ιουλίου.]''