Revenge Porn, μια ακραία μορφή λεκτικής και σεξουαλικής βίας

Γράφουν οι κυρίες/κύριος:

Χρυσή - Ουρανία Παπαδοπούλου, Business Management, London Metropolitan University / Τμήμα Χρηματοοικονομικής Παν. Πειραιά / Επιχειρηματίας

Μαγδαληνή (Μάγδα) Βόσσου, Τελειόφοιτος Φοιτήτρια Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Παν. Αθηνών / Ιδιωτική Υπάλληλος

Μπακογιάννη Μαρία, Απόφοιτη Τμήματος Μεσογειακών Σπουδών Παν. Αιγαίου (Ρόδος), Κατ. : Διεθνών Σχέσεων και Οργανισμών / Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Παν. Πάντειο

και

Μαρκόπουλος Χ. Θωμάς, Μεταπτυχιακός Φοιτητής Π.Μ.Σ. Διεθνών Σπουδών, Ευρωπαϊκών Σπουδών και Διπλωματίας Παν. Μακεδονίας / Επικοινωνιολόγος

Κατι ακραίο και βρώμικο και πάλι στην καθημερινή επικαιρότητα... ΜΗΝ ΤΟ ΚΑΝΕΤΕ! ΜΗΝ ΤΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΕΤΕ! ΜΗΝ ΤΟ ΣΤΗΡΙΖΕΤE! Ποιο; Μα το "πορνό εκδίκησης"! Η σημερινή μέρα θα μπορούσε να είναι η ημέρα που θα άλλαζε τη ζωή σου, μα αρνητικά. Πίνοντας τον πρωινό σου καφέ και χαζεύοντας στο ελληνικό Twitter πιθανώς να έπεφτες ξαφνικά πάνω σε μια περίεργη ανάρτηση που συνοδευόταν από ένα link. Αν είχες την περιέργεια να πατήσεις επάνω του, σε οδηγούσε σε ένα Dropbox που φιλοξενούσε γυμνές φωτογραφίες γυναικών από πολύ προσωπικές τους στιγμές. Υπήρχαν σχεδόν 50 τέτοιοι φάκελοι. Πάνω σε κάθε φάκελο διακρινόταν το όνομα της κάθε εικονιζόμενης. Ο λογαριασμός που έκανε το συγκεκριμένο «τιτίβισμα» εξηγούσε ότι εδώ και καιρό το επίμαχο link διακινούνταν μέσω προσωπικών μηνυμάτων ανάμεσα σε χρήστες του δημοφιλούς κοινωνικού δικτύου. Θα μπορούσες ίσως να είσαι μία από αυτές τις γυναίκες. Και καθώς το χαστούκι αυτής της έσχατης online διαπόμπευσης θα έσκαγε παγωμένο στο πρόσωπό σου, λογικά θα ένιωθες οργή και ταπείνωση να σε πλημμυρίζουν… Δεν χρειάζεται να ψάξεις ιδιαίτερα για τους αυτουργούς. Μοιάζουν με άνδρες της διπλανής πόρτας. Χολωμένοι πρώην που δεν μπορούν να ξεπεράσουν έναν χωρισμό, αλλά και ύπουλοι και ανασφαλείς Δον Ζουάν οι οποίοι στην εποχή της «τριπλής επανάστασης» (Διαδίκτυο, smartphones, μέσα κοινωνικής δικτύωσης) δεν ζητούν πλέον την επιβεβαίωση αποσπώντας το γυναικείο εσώρουχο ως τρόπαιο, αλλά διακινώντας προσωπικές στιγμές ενός ανθρώπου που έκανε το λάθος να τους εμπιστευθεί ακόμη και για λίγα λεπτά... Ο ''γερομπαμπαλής'' κος. Στάθης της γνωστής ''σατυρικής εκπομπής'' αποφάσισε να το παίξει ιντερνετικος εραστής βαρβάτων διαστάσεων... και να καταστρέψει ζωές γυναικών και συνειδήσεις γυναικών και ανδρών. 

Οι όροι του «revenge porn» (πορνό της εκδίκησης), όπως αποκαλείται η διαρροή προσωπικών στιγμών, συνήθως σεξουαλικού περιεχομένου, με σκοπό την εκδίκηση, καθώς και του «non-consensual porn» (μη συναινετικό πορνό) έχουν εισβάλει για τα καλά στη ζωή μας. Το κίνητρο που κρύβεται πίσω τους είναι διαφορετικό αλλά το αποτέλεσμα ίδιο.  Συγκεκριμένα, το revenge porn έχει σκοπό να βλάψει την προσωπικότητα του θύματος, ενώ στην περίπτωση του non-consensual porn διακινούνται ευρέως ιδιαίτερες, προσωπικές στιγμές ενός ανθρώπου χωρίς τη συγκατάθεσή του. Είναι βέβαια αυτονόητο ότι όλοι πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί απέναντι στους ανθρώπους με τους οποίους επιλέγουμε να μοιραζόμαστε προσωπικά μας δεδομένα. Το βασικότερο είναι να οικοδομήσουμε μια κουλτούρα εμπιστοσύνης και σωστής χρήσης των νέων τεχνολογιών. Οι τεχνολογίες πρέπει να υπηρετούν τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος να γίνεται θύμα της κακής χρήσης τους. Σε διεθνές επίπεδο τα δεδομένα μιλούν από μόνα τους. Πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα σε δείγμα 6.000 ενηλίκων κατέδειξε ότι ποσοστό 16% είχε αποστείλει σε κάποιον γυμνή φωτογραφία του, ενώ ένας στους πέντε είχε λάβει στο inbox του αντίστοιχο υλικό. Μάλιστα, το 23% ανέφερε ότι δεν είχε πρόβλημα να το μοιραστεί και με άλλους. Πρωταθλητές στο ιδιότυπο αυτό «share» αποδεικνύονται φυσικά οι άνδρες. Η πρακτική αυτή μπορεί να σκανδαλίζει τους πιο ώριμους «boomers», όμως για τους ανθρώπους που δεν έχουν περάσει το κατώφλι των 30 μάλλον αποτελεί αρκετά συνηθισμένη κίνηση. Κάπως έτσι, μόνο την περιοδο 2017-18 το Facebook δέχθηκε πάνω από 59.000 αναφορές για εκδικητική πορνογραφία, γεγονός που οδήγησε στο μπλοκάρισμα 17.000 λογαριασμών. Την ίδια στιγμή μια πρόσφατη έρευνα από την Πρωτοβουλία για τα Κοινωνικά Δικαιώματα στο Διαδίκτυο έδειξε ότι ένας στους 20 χρήστες των social media είχε ποστάρει υλικό ερωτικού περιεχόμενου χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που εικονίζεται σε αυτό. Τα κρούσματα εκδικητικής πορνογραφίας στην Ελλάδα είναι πλέον πολλά. Προ ετών (2018) μια 26χρονη φοιτήτρια, λίγο πριν από την κρίση του διδακτορικού της ενώπιον επιτροπής καθηγητών, έζησε έναν πραγματικό εφιάλτη. Ο πρώην φίλος της, που εκείνη την εποχή υπηρετούσε τη στρατιωτική του θητεία, έστειλε σε όλους τους καθηγητές της Συγκλήτου (ΠΑ.ΠΕΛ.) ερωτικά βίντεο με τις συνευρέσεις τους… Την ίδια στιγμή το πορνό της εκδίκησης αιμοδοτεί νυχθημερόν πλειάδα adult sites, δημιουργώντας ταυτόχρονα ολόκληρο ανερχόμενο φυτώριο εξειδικευμένων revenge porn ιστοσελίδων... αν είναι δυνατόν! 

Κάπως έτσι το revenge porn έχει αλλάξει τη ζωή χιλιάδων ανθρώπων σε όλον τον κόσμο. Ανάλογα περιστατικά λαμβάνουν χώρα και στην Ελλάδα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας 13χρονης από την Αθήνα που αναγκάστηκε να αλλάξει σχολείο, πόλη, ακόμα και επώνυμο, όταν το 14χρονο αγόρι της «τράβηξε» την ερωτική τους συνεύρεση και την πούλησε σε ξένο πορνογραφικό site. Από τη λαίλαπα του revenge porn δεν γλιτώνει βέβαια κανένας. Δεν χρειάζεται πάντα να υπάρχει ένας πληγωμένος εραστής. Γιατί εφόσον διαρρεύσουν οι καταγεγραμμένες προσωπικές μας στιγμές, μπορούν να αποτελέσουν το ιδανικό όπλο εκβιασμού. Πριν από μερικά χρόνια παντρεμένο ζευγάρι κατέφυγε στη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος όταν ο τεχνικός που είχε αναλάβει την επισκευή του υπολογιστή τους τούς εκβίασε ότι θα δημοσιεύσει στο Ιnternet ερωτικά βίντεό τους, τα οποία βρήκε αποθηκευμένα στον σκληρό δίσκο. Την ίδια στιγμή και οι χάκερ καραδοκούν. Πικρή ήταν η εμπειρία για τις νεαρές ηθοποιούς Τζένιφερ Λόρενς, Εμμα Γουάτσον και Σκάρλετ Τζοχάνσον όταν είδαν γυμνές φωτογραφίες τους που είχαν «υποκλαπεί» να κάνουν τον γύρο του Διαδικτύου. «Θα το λέω και θα το επαναλαμβάνω. Ασφαλής υπολογιστής είναι ο κλειστός υπολογιστής, τον οποίο έχουμε τραβήξει και από την πρίζα» αναφέρει ο γνωστός κος. Μανώλης Σφακιανάκης. «Καλό είναι, αν θέλουμε να διατηρούμε τέτοια ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα, να τα μεταφέρουμε σε ένα εξωτερικό στικάκι και όχι να τα αφήνουμε εκτεθειμένα σε ένα σύστημα cloud ή σε έναν ενεργό υπολογιστή. 

Γενικότερα, οφείλουμε να είμαστε προσεκτικοί. Παλαιότερα είχα διαχειριστεί περίπτωση παντρεμένου ζευγαριού που ενώ έτρωγαν στο σπίτι τους παρακολουθώντας ειδήσεις αντίκρισαν ξαφνικά τους εαυτούς τους να πρωταγωνιστούν σε πλάνα ρεπορτάζ που μετέδιδε ένα κανάλι σχετικά με τις κρυφές κάμερες στα ξενοδοχεία ημιδιαμονής». Οπως αναφέρουν οι ειδικοί, στη συντριπτική πλειονότητά τους τα περιστατικά revenge porn έχουν θύματα γυναίκες, με το cyberbullying αυτού του είδους να λαμβάνει σαφώς σεξιστικά χαρακτηριστικά. «Δυστυχώς στην Ευρώπη ακόμη μιλάμε για το δικαίωμα στη λήθη» αναφέρει ο Γιώργος Κορμάς, υπεύθυνος της Γραμμής Βοήθειας του Ελληνικού Κέντρου Ασφαλούς Διαδικτύου (www.saferinternet.gr, τηλ. 210 6007 686), και συμπληρώνει: «Πράγματι, στις περισσότερες περιπτώσεις revenge porn τα θύματα είναι γυναίκες. Τους τελευταίους μήνες ωστόσο έχουμε έρθει αντιμέτωποι και με άλλου είδους περιστατικά. Επιτήδειοι δημιουργούν ψεύτικα προφίλ με φωτογραφίες πανέμορφων γυναικών. Κάνουν αιτήματα σε άνδρες στο Facebook, ξεκινούν ανταλλαγή φωτογραφιών μαζί τους και πολλοί προχωρούν σε online chat. Έτσι τους καταγράφουν σε ερωτικές σκηνές και ύστερα τους εκβιάζουν ότι θα τις δημοσιοποιήσουν στη σύζυγο, στη σύντροφο, στους συναδέλφους τους, αντλώντας τα στοιχεία αυτά μέσα από τον ίδιο τους τον λογαριασμό στο Facebook. Το τελευταίο εξάμηνο έχουμε αντιμετωπίσει πάνω από 10 τέτοιες περιπτώσεις, με τους επιτήδειους να ζητούν ως και 4.000 ευρώ. Τα περιστατικά που σας αφηγήθηκα δεν εμπίπτουν ακριβώς στον ορισμό της εκδικητικής πορνογραφίας, αλλά είναι ενδεικτικά του τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή στο Διαδίκτυο». Γεννάται όµως το ερώτηµα: Εφόσον αυτές οι φωτογραφίες δημοσιευθούν στον χαώδη ιστό του Internet, πόσο εύκολο είναι να κατεβούν; «Τέλειο έγκλημα στο Διαδίκτυο δεν υπάρχει» αναφέρει ο κος. Μανώλης Σφακιανάκης. Ένας καλός ερευνητής μπορεί πάντα να εντοπίσει τον δράστη. Από εκεί και πέρα, λέω υπεύθυνα πως οτιδήποτε ανεβεί στο Διαδίκτυο μπορεί να εξαφανιστεί, αλλά όχι να σβηστεί, γιατί υπάρχει πάντα η πιθανότητα να βρίσκεται κάπου αποθηκευμένο. Το σημαντικό όμως είναι να εξαφανιστεί, ώστε να μην είναι προσβάσιμο στο Internet. Οποιος αντιμετωπίζει τέτοιο πρόβλημα μπορώ να τον ενημερώσω σχετικά. Δυστυχώς, χιλιάδες Eλληνίδες ζουν με ψυχοφάρμακα φοβούμενες ότι κάποια στιγμή το οικογενειακό τους περιβάλλον μπορεί να ανακαλύψει ένα τέτοιου είδους υλικό.

Δεν πρέπει να φοβούνται. Επαναλαμβάνω, ό,τι ανέβει στο Internet μπορεί και να κατέβει από τις μηχανές αναζήτησης, αλλά όχι να διαγραφεί» Τρομακτικό... αλλά αληθινό. «Οπως μου είχε πει άνθρωπος της Google πριν από μερικά χρόνια, οι άνθρωποι θα φτάσουν να αλλάζουν ακόμα και το όνομά τους για να αποφύγουν όσα γράφονται για εκείνους στο Διαδίκτυο» τονίζει ο Μανώλης Σφακιανάκης. «Τελικά σήμερα αυτό συμβαίνει. Είναι γνωστό ότι οι εταιρείες μάς «γκουγκλάρουν» προτού προχωρήσουν στην πρόσληψή μας. Εξ ου και μια νέα ειδικότητα που αναδύεται έντονα τα τελευταία χρόνια είναι το reputation management (διαχείριση της καλής φήμης) στο Διαδίκτυο. Συχνά μάλιστα άνθρωποι αλλά και εταιρείες προστρέχουν σε επικοινωνία μαζί μου σήμερα, μετά την αποστράτευσή μου, ζητώντας μου να τους διαφωτίσω με αυτήν την υπηρεσία. Ουσιαστικά εξαφανίζεις από το Διαδίκτυο ό,τι αρνητικό έχει γραφεί, κρατώντας μόνο τα θετικά». Αναζητώντας τελικά το νόημα των ανθρώπινων σχέσεων στη νέα εποχή, μέσα στον δαίδαλο της υψηλής τεχνολογίας, με το πάθος της στιγμής να μεταφέρεται μέσω sexting, video chat και FaceΤime, ανακαλύπτεις ότι τελικά σε τίποτε δεν διαφέρει από την πραγματική ζωή. Γιατί οι «εύκολες» μιας φαλλοκρατικής κοινωνίας θα συνεχίσουν να υπάρχουν και εκεί. Μόνο που πλέον δεν θα τις ξεφωνίζουν στην πλατεία του χωριού, αλλά σε μια οnline κοινότητα που αριθμεί εκατομμύρια μέλη. Το μόνο που αλλάζει; Η διάχυση της προσβολής. Άρα, φίλες μας και φίλοι μας, πολύ προσοχή με ποιες και ποιους επιλεγούμε να μοιραστούμε το πάθος μας, τον σεξουαλισμό μας, τον ερωτισμό μας, τα συναισθήματα μας, τον χρόνο, την επικοινωνίας μας και τελικά την ζωή μας την ίδια... Ευχόμαστε η χθεσινή είδηση να κάνει πολλους να σκεφθούν, να ταρακουνηθούν ή και να τρομάξουν. Η Κοινωνία μας δεν έχει να κερδίσει τίποτα απολύτως από την βία κάθε μορφής.