Ακροδεξιός εφιάλτης στις ευρωεκλογές

Ακροδεξιός εφιάλτης στις ευρωεκλογές

Την άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στην Ευρώπη και τις συνθήκες που επιτρέπουν την εξέλιξή τους σε υπολογίσιμες πολιτικές δυνάμεις χαρτογραφεί μελέτη του Ιδρύματος Konrad Adenauer (που πρόσκειται στο χριστιανοδημοκρατικό κόμμα CDU).

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται από τους συντάκτες της μελέτης στα λαϊκιστικά ακροδεξιά κόμματα της Βόρειας Ευρώπης, που μεταλλάχθηκαν, εν μέσω οικονομικής κρίσης και μεγαλύτερης μετανάστευσης, από ευρωσκεπτικιστικά σε αντιευρωπαϊκά και εθνικιστικά κινήματα.

«Από τη στιγμή που άρχισαν οι μεταφορές χρημάτων (διασώσεις), η εξέγερση κατά της Ευρώπης και του τεράστιου κόστους της έγινε σταθερός πυλώνας της ρητορικής όλων των ακροδεξιών κομμάτων» αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Μάλιστα γίνεται ιδιαίτερη μνεία στον κίνδυνο να έχουν σημαντική εκπροσώπηση στο Ευρωκοινοβούλιο μετά τις επόμενες εκλογές κόμματα όπως το Εθνικό Μέτωπο της Γαλλίδας Μαρίν Λεπέν και του Ολλανδού Γκερτ Βίλντερς.

Υπό τον τίτλο «Ευρώπη - όχι, ευχαριστώ;» η μελέτη εντοπίζει πέντε βασικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν στα ακροδεξιά κόμματα να αναπτυχθούν και να επιτύχουν. Κατ' αρχάς είναι απαραίτητο να υπάρχει μια σημαντική μάζα απογοητευμένων ψηφοφόρων που δεν ανήκουν σε κάποιο στρατόπεδο.

Αντίθετα με τη γενικότερη πεποίθηση πολλών αναλυτών, οι συντάκτες της μελέτης Κάρστεν Γκράμποβ και Φλόριαν Χάρτλεμπ εκτιμούν ότι τα ακροδεξιά κόμματα δεν προέρχονται απαραιτήτως από τα συντηρητικά πολιτικά στρατόπεδα.

Σύμφωνα με τη μελέτη, οι ψηφοφόροι των ακροδεξιών κομμάτων ανήκουν σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, αν και η μεγάλη τους πλειονότητα είναι κυρίως άνδρες χαμηλότερης μόρφωσης και επαγγελματικής κατάρτισης, που απειλούνται περισσότερο από τα φθηνά εργατικά χέρια που προσφέρουν οι μετανάστες και έχουν επηρεαστεί σε μεγάλο βαθμό από τις κοινωνικές αλλαγές στις πατρίδες τους.

Αποδίδεται, όμως, εμμέσως μερίδιο ευθύνης στη μεταστροφή των σοσιαλδημοκρατικών κινημάτων κατά τη δεκαετία του 1990 προς τον «τρίτο δρόμο», που άφησε αρκετούς ψηφοφόρους κομματικά «άστεγους».

Είναι δε χαρακτηριστικό ότι οι ακροδεξιοί οικειοποιούνται παραδοσιακά επιχειρήματα της Αριστεράς για το δίκαιο του εργάτη και εμφανίζονται ως υπερασπιστές του αδύναμου. Μέσα στο πλαίσιο του εθνικισμού, τάσσονται ακόμη υπέρ της εθνικοποίησης τραπεζών και μεγάλων επιχειρήσεων κοινής ωφέλειας. Σε γενικές γραμμές όμως, όπως σημειώνεται στη μελέτη, αρκεί ο φόβος ότι θα επιδεινωθούν οι συνθήκες ζωής και το κοινωνικό επίπεδο του υποψήφιου ψηφοφόρου της ακροδεξιάς.

Το μεταναστευτικό
Η δεύτερη αναγκαία προϋπόθεση είναι να υπάρχουν ανοιχτά θέματα μεταναστευτικής και ευρωπαϊκής πολιτικής και τα καθιερωμένα κόμματα να μην καταφέρνουν να πείσουν τους πολίτες για τις θέσεις τους. Οπως αναφέρεται στη μελέτη, καμιά από τις διαφορετικές προσεγγίσεις έναντι της μετανάστευσης, για παράδειγμα, που έχουν υιοθετηθεί σε ευρωπαϊκές χώρες δεν κατάφερε να ανακόψει την άνοδο της ακροδεξιάς.

Ο τρίτος καθοριστικός παράγοντας είναι τα ΜΜΕ, που παρέχουν βήμα στα ακροδεξιά κόμματα για να εκθέσουν τις απόψεις τους. «Ο τρόπος που επικοινωνούν οι ακροδεξιοί τις θέσεις τους είναι συνήθως με φωνές και ανησυχητικός, με ξενοφοβικές κορώνες και κοντά στα όρια των ταμπού», γράφουν οι Χάρτλεμπ και Γκράμποβ, που τονίζουν ότι ο βαθμός ευαισθητοποίησης απέναντι σε ακραίες θέσεις και προπαγάνδα διαφέρει από χώρα σε χώρα.

Σημαντικό ρόλο παίζουν και οι θεσμοί μιας χώρας, όπως για παράδειγμα το εκλογικό σύστημα, το οποίο μπορεί να διευκολύνει την είσοδο ακροδεξιών σχηματισμών στα εθνικά κοινοβούλια.

Το σημαντικότερο όλων όμως είναι η ύπαρξη μιας χαρισματικής προσωπικότητας, όπως η Λεπέν, ο Βίλντερς, ο Πιμ Φόρτουιν παλιότερα και ο Γεργκ Χάιντερ. Οσο περισσότερες συνθήκες από τις παραπάνω επικρατούν σε μια χώρα, τόσο πιο γόνιμο είναι το έδαφος για να «θεριέψει» ένα ακροδεξιό κίνημα, καταλήγει η μελέτη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Προτάσεις για δράση κατά του εθνικισμού

«Η Ευρώπη προσφέρεται ως εχθρός» για τα ακροδεξιά κόμματα, υπογραμμίζουν στη μελέτη τους οι ερευνητές του ιδρύματος Konrad Adenauer, στην οποία εξηγούν ότι οι συχνά χαρισματικοί ηγέτες τους επιλέγουν να σκιαγραφήσουν με πολύ απλοϊκό τρόπο τη σχέση των πολιτών με την ΕΕ: «Εμείς» ονομάζονται οι καλοί και τίμιοι απλοί άνθρωποι και «εκείνοι» είναι οι κακοί γραφειοκράτες που παίρνουν αποφάσεις από τον θρόνο τους στις Βρυξέλλες. Οπότε το «τέρας» της ΕΕ αναλαμβάνει τις ευθύνες για κάθε κακό, κάνοντας τον εθνικισμό να φαντάζει ως εναλλακτική λύση.

Οι προτάσεις που κάνουν οι ερευνητές στα συντηρητικά, πρωτίστως, κόμματα της Ευρώπης για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο είναι οι εξής: Κατ' αρχάς να υπάρχουν ορατές επιτυχίες στην πολιτική σταθεροποίησης του ευρώ και να γίνει κατανοητό στους πολίτες ότι αποκομίζουν οφέλη από τις μεταρρυθμίσεις που υιοθετούν οι χώρες-μέλη της ΕΕ.

Κοινωνικά αίτια
Επιπλέον, από τη μια να καταπολεμήσουν τις κοινωνικές αιτίες που ωθούν τους ανθρώπους στον ριζοσπαστισμό, δηλαδή την εξαθλίωση και την κοινωνική απομόνωση. Από την άλλη, τα καθιερωμένα κόμματα θα πρέπει να αξιοποιήσουν τη νομοθεσία για να αποκλείσουν, για παράδειγμα, την κατάχρηση κοινωνικών επιδομάτων.

Πολύ σημαντικό είναι για τους συντάκτες της έκθεσης να εξηγήσουν στους πολίτες τα οφέλη από την Ευρώπη και την ενσωμάτωση και ταυτόχρονα να υπάρξει άμεση και καθαρή απάντηση στα συνήθως σαθρά επιχειρήματα των ακροδεξιών. Αλλωστε, όπως τονίζει η μελέτη, οι ακροδεξιοί στην πλειοψηφία τους λένε απλώς «όχι» χωρίς να μπορούν να υποβάλουν κάποια σοβαρή αντιπρόταση, όποιο κι αν είναι το θέμα. Ακόμη, να δοθούν σαφείς κατευθύνσεις και να εφαρμοστεί η νομοθεσία για τη μετανάστευση.