Η Μακεδονική Διάλεκτος

Του Ιωάννη Π. Χουντή

Κλασικού Φιλολόγου 

και Προέδρου του Κέντρου Αστικής Μεταρρυθμίσεως

Για πολλά χρόνια υπήρξε μία διαμάχη επιστημονικού χαρακτήρος περί της εντάξεως ή μη της αρχαίας μακεδονικής στις  ελληνικές διαλέκτους. Το πρόβλημα εβασίζετο αφενός στην ανεπάρκεια των γραπτών πηγών (λ.χ. πρώιμες επιγραφές) αφετέρου σε εξωεπιστημονικούς λόγους, που αφορούσαν στις πολιτικές εξελίξεις της νοτίου Βαλκανικής κατά τον 19ο και τον 20ο αι. Σε αυτό το σύντομο άρθρο θα προσπαθήσουμε να αποδείξουμε με επιστημονικά κριτήρια και τεκμήρια την αδιαμφισβήτητη, πλέον, ελληνικότητα της μακεδονικής διαλέκτου.

Αρχικώς αρχαία Μακεδονία ας ορίσουμε την περιοχή από την Πίνδο στα δυτικά έως τον Νέστον στα ανατολικά και από το Ηράκλειον στα σύνορα με την Θεσσαλία έως την Παιονία στα βόρεια. Όσον αφορά τις αρχαίες πηγές οι συγγραφείς αναφέρονται σπάνια στην γλώσσα των Μακεδόνων αυτή καθ’ αυτή αλλά τα λίγα σωζόμενα σχετικά χωρία αναδεικνύουν την ήδη από τα αρχαία έτη πεποίθηση, πως η μακεδονική ήταν μία πλήρως ελληνική διάλεκτος:
Κατά τον Ρωμαίο ιστορικό Τίτο Λίβιο (31.29.15.) οι Μακεδόνες μιλούσαν την ίδια διάλεκτο με τους Αιτωλούς και του Ακαρνάνες, οι οποίοι ήσαν πλήρως ελληνικοί πληθυσμοί. Ο Στράβων (7.7.8. C 327) παραλληλίζει την γλώσσα των Μακεδόνων με αυτήν των Ηπειρωτών. Άλλως τε είναι γνωστόν πως οι Μακεδόνες συνδέονταν από πολύ νωρίς με τους Δωριείς, αφού ο βασιλικός οίκος των Τημενιδών είχε σχέση με το Άργος και τον Ηρακλή (Ηρόδοτος: 1.56 ; 5.20; 5.22 κ.α., Θουκυδίδης 2.99.3.).

Περαιτέρω απόδειξη αποτελούν τα ίδια τα ενδο-γλωσσικά στοιχεία, που εντοπίζονται σε πρώιμες επιγραφές και ιδιωτικά κείμενα, όπως οι κατάδεσμοι από την Πέλλα. Τα κείμενα αρχαικής και κλασικής περιόδου είναι λίγα: από τα 6.200 κείμενα που έχουν βρεθεί στην Μακεδονία μόλις το 1% αντιστοιχεί στην παλαιά μακεδονική διάλεκτο. Τοιοτοτρόπως υπάρχουν δυσκολίες στην έρευνα. Πράγματι, μέχρι πριν δύο δεκαετίες η έλλειψη μακεδονικών διαλεκτικών κειμένων και το πρόβλημα οδήγησε σε αρκετές θεωρίες σχετικά με την μη ελληνικότητα της μακεδονικής. Είναι προφανές πως η μέχρι πρόσφατα απουσία γραπτών πηγών οδήγησε σε υπερπλουστεύσεις και προσωπικές απόψεις με εσφαλμένες εκτιμήσεις. 

Έτσι στο επίπεδο της μορφολογίας υπάρχουν στοιχεία, που επιβεβαιώνουν την ελληνική προέλευση και δομή της διαλέκτου: αρσενικά και θηλυκά ονόματα σε -ας και -α κατά την Α κλίση της αττικής διαλέκτου (π.χ. Πευκέστας, Λαομάγα). το α΄ ενικό πρόσωπο της προσωπικής αντωνυμίας εμίν / αττ. Εμοί, ο χρονικός σύνδεσμος όποκα/ αττ. Οπότε και φυσικά τα πολλά  ελληνικά κύρια ονόματα: Φίλιππος, Δημήτριος, Άτταλος, Πτολεμαίος, Αλέξανδρος. Κοντά σε αυτά ας προστεθούν τα τοπονύμια ‘’Άργος’’,’’ Πέλλα’’ κ.α. και τα λεγόμενα  εθνικά σε -έστης και- εστός, π.χ.  όρος – ‘’Ορέστης’’, κσι Άργος – ‘’Αργεσταίος’’.

Τέλος, για όποιον δεν έχει πιστεί με τα μέχρι τώρα  επιστημονικλα τεκμήρια παραθέτουμε μέρος από τον διαλεκτικό κατάδεσμο του 4ο αι. π.Χ., που έχει δημοσιευτεί:

[Θετί]μας και Διονυσοφώντος το τέλος και τον γάμον καταγράφω και τα άλλαν πάσαν γυ/[ναικ]ων και χηράν και παρθένων, μάλιστα δε Θετίμας, και παρκαττίθεμαι Μακρώνι και/[τοις] δαίμοσι.

Νομίζουμε πως ακόμη και ο αναγνώστης, που δεν έχει εξειδικευμένες φιλολογικές γνώσεις θα συμφωνήσει πως η αρχαία μακεδονική είναι μία πλήρως αρχαιοελληνική διάλεκτος.

ΠΗΓΗ: Ιωάννης Π. Χουντής
Εφ. Εστία 19/1/2018