Είναι ο φόβος της “τρομοκρατίας των πυρηνικών” μεγαλύτερος από την “τρομοκρατία των όπλων”;

Της Δάφνη Τσιπίτση

Πτυχιούχος Τμήματος Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών 

του Πανεπιστημιου Μακεδονίας

M.Sc. στη Διεθνή Άμυνα και Ασφάλεια

στο Sciences Po - Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών του Παρισιού

Στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής για τα Πυρηνικά Όπλα της Προεδρίας του στην Ουάσιγκτον, το 2016, ο Μπαράκ Ομπάμα δήλωσε ότι ο κίνδυνος του ISIS και άλλων εξτρεμιστικών ομάδων που αγοράζουν πυρηνικά όπλα παραμένει μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια ασφάλεια καθώς ορισμένες τρομοκρατικές ομάδες, όπως για παράδειγμα η Αλ Κάιντα, έχουν εκφράσει ρητές προθέσεις για την απόκτηση και χρήση πυρηνικών υλικών. 

Ωστόσο, οι χώρες αντιμετωπίζουν πολύ πιο πιεστικές απειλές από την “πυρηνική τρομοκρατία” και οι αρχές φαίνεται να επικεντρώνονται περισσότερο στην συχνή χρήση των συμβατικών όπλων, όπως είναι οι χημικές ουσίες και οι βόμβες.

Η “πυρηνική τρομοκρατία”, που ορίζεται ως «η χρήση ή η απειλή χρήσης πυρηνικών υλικών, πυρηνικών καυσίμων ή ραδιενεργών προϊόντων για τρομοκρατικές πράξεις», έχει προκαλέσει παγκόσμια ανησυχία και δράση καθώς εκτιμάται ότι υπάρχει μεγάλη ποσότητα πυρηνικών υλικών σε ολόκληρο τον κόσμο. 

Για παράδειγμα, το σημερινό παγκόσμιο απόθεμα ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού (HEU) ανέρχεται σε 1,6 εκατομμύρια κιλά και για την κατασκευή μιας πυρηνικής βόμβας, οι τρομοκράτες χρειάζονται μόνο 25 κιλά HEU. Αν τα συγκρίνουμε με το ποσοστό του παραπάνω ουρανίου που κατέχουν τα κράτη σε ολόκληρο τον κόσμο, καταλαβαίνουμε ότι δεν είναι αδύνατο να αποκτήσουν κάποιο απόθεμα ουρανίου οι τρομοκρατικές οργανώσεις.

Αρκετές τρομοκρατικές ομάδες έχουν δηλώσει ότι επιθυμούν να αποκτήσουν πυρηνικό υλικό για να κατασκευάσουν μια “βρώμικη βόμβα”. Αυτό ξεκίνησε από το 1998, όταν ο Οσάμα Μπιν Λάντεν, σε μια ομιλία του με τίτλο "Πυρηνική βόμβα του Ισλάμ", δήλωσε: «Είναι καθήκον των Μουσουλμάνων να προετοιμαστούν τόσο πολύ για να τρομοκρατήσουν τους εχθρούς του Θεού». 
Αργότερα, το 2014, μετά τη σύλληψη της ιρακινής πόλης Mosul, το ISIS είχε πρόσβαση σε δύο αποθήκες όπου το υλικό που ήταν αποθηκευμένο είχε θανατηφόρα επίπεδα ακτινοβολίας και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία καρκινικών κυττάρων αλλά ταυτόχρονα μπορεί να αποτελέσει το βασικό συστατικό μιας πυρηνικής βόμβας. 

Κυβερνητικοί αξιωματούχοι και πυρηνικοί εμπειρογνώμονες υπολόγισαν ότι το ISIS δεν το χρησιμοποίησε, επειδή δεν μπορούσαν να καθορίσουν τον τρόπο πρόσβασης στις αποθήκες χωρίς να εκτεθούν σε θανατηφόρα ακτινοβολία. 

Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μεγάλη αμφισβήτηση σχετικά με τη βιωσιμότητα της απειλής της “πυρηνικής τρομοκρατίας”. Εκτιμάται ότι δεν υπάρχουν στοιχεία ότι οι τρομοκρατικές ομάδες θα μπορούσαν να κατασκευάσουν πυρηνικά όπλα καθώς η οικοδόμηση μιας πυρηνικής βόμβας είναι ένα δύσκολο έργο για τα κράτη, πόσο μάλλον για τους τρομοκράτες. 

Αυτό συμβαίνει λόγω των ζητημάτων που αφορούν την πρόσβαση στο ουράνιο και τη δημιουργία και διατήρησή του στη σωστή κατηγορία (εμπλουτισμένο ουράνιο) και γι’ αυτό το λόγο, ενώ η πυρηνική τρομοκρατία αποτελεί ανησυχία, η πλειονότητα των τρομοκρατικών επιθέσεων διεξάγεται με συμβατικά εκρηκτικά.

Μια πυρηνική τρομοκρατική επίθεση θα είχε σοβαρές συνέπειες, αλλά αυτή τη στιγμή δεν είναι μια ρεαλιστική ή βιώσιμη απειλή, δεδομένου ότι θα απαιτούσε ένα επίπεδο εξειδίκευσης από τρομοκράτες που δεν έχει ακόμη γίνει εφικτή ή τουλάχιστον αντιληπτή. Η πρόσφατη εστίαση των τρομοκρατικών ομάδων περιορίζεται σε απλοϊκές ενέργειες, όπως επιθέσεις μαχαιριών και οχημάτων. 

Ο καλύτερος τρόπος για την άμβλυνση αυτού του κινδύνου θα μπορούσε να είναι η ενίσχυση της ασφάλειας σε πολιτικούς και κρατικούς πυρηνικούς σταθμούς αλλά οι κυβερνήσεις αποφασίζουν ορθά να επικεντρώσουν τις προσπάθειές τους στην καταπολέμηση της εξάπλωσης και της χρήσης συμβατικών όπλων.

Ως αποτέλεσμα, οι κυβερνήσεις, επικεντρωμένες στην συμβατική έννοια του όρου της τρομοκρατίας, έχουν δώσει μεγάλη προτεραιότητα στην επένδυση και στην εξέλιξη του στρατού που χρησιμοποιείται στην καταπολέμηση της και όχι στην ανάπτυξη πυρηνικών προγραμμάτων και προγραμμάτων καταπολέμησης τους καθώς μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες, ο στρατός, υστερεί σε ποσότητα, ποιότητα και ανθρώπινο δυναμικό παγκοσμίως. 

Κατά τη διάρκεια αυτής της παρακμής, οι φωνές στο εσωτερικό του στρατού ζητούν μετατόπιση των προτεραιοτήτων, της κατάρτισης και της τεχνολογίας και παρόλο που όλοι διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον εκσυγχρονισμό του στρατού, αυτό που έχει αναδειχθεί ως ύψιστη προτεραιότητα, είναι η ανάπτυξη και η εξέλιξη των συμβατικών όπλων.