Οριοθέτηση: Από το Ιόνιο στο Λιβυκό;

Υπογράφει η νεαρά κυρία, Νέλλη Τσώρη
Φοιτήτρια Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ.
Ενδιαφέρεται για τις διεθνείς σχέσεις, ενώ στον ελεύθερο χρόνο της ασχολείται με το debate, την μουσική, τον χορό, τη δημιουργική γραφή και το ελεύθερο σχέδιο.




«Σημασία έχει να κάνεις μια αρχή.» Ως «μια αρχή» χαρακτήρισε την ελληνοϊταλική συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας· ως ευοίωνη προοικονομία για τη συνέχεια που έπεται χαιρέτισε το εν λόγω σύμφωνο ο ελληνικός λαός. Το βλέμμα του ελληνικού κράτους, αφού στράφηκε προς τα δυτικά και βρήκε, θα λέγαμε, ανταπόκριση, φαίνεται να μετατοπίζεται πλέον σιγά-σιγά προς τα νότια. Στα ανατολικά γαρ μάλλον θ’ αργήσει λίγο να στραφεί. 

Ήδη προτού κάποιος προβεί σε διαπραγματευτικές διαδικασίες, θα πρέπει να του έχει καταστεί σαφές το εξής· δύσκολα μπορεί να νοηθεί το «λαβείν» δίχως το «δούναι». Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για διαπραγμάτευση μεταξύ κρατών επί κυριαρχικών τους δικαιωμάτων. Η διεθνής πολιτική πρακτική έχει δείξει πως σε πολλές περιπτώσεις -ακριβώς επειδή το «δούναι» σε τέτοια κλίμακα δεν είναι διόλου μικρή υπόθεση- τα κράτη προκρίνουν την αναβολή της διευθέτησης «ανοιχτών» ζητημάτων, παρά την άμεση επίλυσή τους, η οποία ενδέχεται να τους στοιχίσει πολύ. Ωστόσο, κάποια στιγμή τα ανεπίλυτα ζητήματα συσσωρεύονται και πιέζουν τα κράτη να προβούν μερικές φορές σε...επανεξέταση της ως τότε αδιαλλαξίας τους . Κάθε ένα από τα διλήμματα εκτραχύνεται, αφού κάθε «δούναι» προς κάποιον αντιστοιχεί σε ένα «λαβείν» από άλλον. 

Σε αυτήν ακριβώς τη θέση βρέθηκε η χώρα μας τόσο το 1977, όσο και το 2020. Πράγματι, το πρώτο μας βήμα για οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Ιταλία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ιδιαίτερα σύντομο σε διάρκεια· οπωσδήποτε δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μέρος της χορογραφίας όπως ακριβώς την είχαμε σχεδιάσει στο μυαλό μας. Η κατάσταση με την Τουρκία μάς ανάγκασε και τις δύο φορές να προβούμε σε κάποιες κινήσεις κάπως διαφορετικές από τις προβλεπόμενες. Εν όψει των τότε τουρκικών προκλήσεων, η ελληνική κυβέρνηση οδηγήθηκε στο συμπέρασμα πως κάποια τρύπα έπρεπε επιτέλους να κλείσει, προκειμένου να εκκινήσουν αποφασιστικότερες προσπάθεις για τις υπόλοιπες. Κάπως έτσι –κατά μια απλουστευμένη προσέγγιση- προβήκαμε στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μας στο Ιόνιο, με την ελπίδα πως σύντομα ίσως θα συνεχίζαμε και από την πλευρά του Αιγαίου. Τα «ιστορικά» αλιευτικά δικαιώματα της Ιταλίας, τα οποία εκείνη επικαλέστηκε και εξακολουθούσε να επικαλείται ως τις 9 Ιουνίου 2020, περιόρισαν το αντικείμενο της συμφωνίας του ’77 στα κυριαρχικά δικαιώματα επί του βυθού και του υπεδάφους αυτού, αφήνοντας για αργότερα το ζήτημα των υπερκείμενων υδάτων. 

Οι πρόσφατες ενέργειες του τουρκικού κράτους, εντούτοις, ώθησαν την τωρινή ελληνική κυβέρνηση να επιληφθεί αυτού του «αργότερα» μια ώρα αρχύτερα. Η πολιτική σημασία της οριοθέτησης ΑΟΖ για το ελληνικό κράτος –και δη τούτη τη χρονική στιγμή- βάρυνε περισσότερο από τα οικονομικού ενδιαφέροντος δικαιώματα αλιείας κόκκινης γαρίδας στο Ιόνιο, τα οποία με πείσμα περισσό διεκδικούσε ως τώρα η Ιταλία. Αποδεικνύεται σαφώς, λοιπόν, πως τα αντικείμενα του «δούναι» και του «λαβείν» σε πλείστες περιπτώσεις δεν είναι ομοειδή. 

Η αρχή έγινε. Εξετάζοντας τις πιθανές εκδοχές της συνέχειας, σειρά έχει η διαπραγμάτευση με την Αίγυπτο· διαπραγμάτευση κατά την οποία ανακύπτουν περισσότερες δυσκολίες ως προς την προώθηση των ελληνικών συμφερόντων. Τούτο, διότι το όποιο αποτέλεσμά της δεν θα οδηγήσει σε μία «συμβολική» -πλην σημαντική- πολιτική πράξη, όπως ήταν η υπογραφή της ελληνοϊταλικής συμφωνίας. Εν προκειμένω, τίθεται για την Αίγυπτο επιλογή όχι μονάχα επί του συμβάλλεσθαι ή μη, αλλά και επί του αντισυμβαλλομένου μέρους. Με δεδομένο ότι η Τουρκία, παρά τις όχι και τόσο καλές της σχέσεις με την χώρα του Νείλου, παρουσιάζεται ενώπιόν της ως υπερθεματιστής, η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να είναι εξαιρετικά προσεκτική ως προς τους χειρισμούς της.