Υπογράφει η νεαρά κυρία, Ντόντη Κωνσταντίνα
Ο απερχόμενος Πρόεδρος των Η.Π.Α Ντ.Τράμπ είχε δηλώσει ότι «χωρίς το twitter δεν θα ήμουν τώρα στον Λευκό Οίκο». Η δήλωσή του αυτή απετέλεσε τη ζωντανή αντανάκλαση της πολιτικής επιρροής που ασκήθηκε στο εκλογικό αποτέλεσμα, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατά την διάρκεια των Προεδρικών εκλογών που έλαβαν χώρα το 2016.
Αναμφίβολα σήμερα η τεχνολογία και η σύγχρονη ψηφιακή επανάσταση έχουν καταστήσει το διαδίκτυο το νέο σπίτι του νου.
Ο κυβερνοχώρος μέσα από τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες έχει αναδειχθεί ως κυρίαρχος τρόπος επικοινωνίας και ταχείας μετάδοσης των πληροφοριών. Πλέον η δημοκρατία και ο δημόσιος διάλογος μεταβαίνουν σε μία νέα διάσταση, την ψηφιακή όπου κάθε φωνή, κάθε άποψη βλέπει το φως της δημοσιότητας σε μία ελεύθερη αγορά ιδεών.
Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η ελευθερία της έκφρασης οδηγείται στην πλήρη αυτοπραγμάτωσή της. Περιλαμβάνει, όμως, αυτή η ελευθερία της έκφρασης και το δικαίωμα στο ψέμα; Ομολογουμένως, η ταχεία μετάδοση γεγονότων και η μαζική διάδοση πληροφοριών, έχει οδηγήσει στη διασπορά ψευδών ειδήσεων και την κατασκευή θεωριών συνομωσίας. Επίκαιρο παράδειγμα στα πλαίσια της πανδημίας της COVID-19 αποτελεί η παντελής άρνηση ύπαρξης της ασθένειας (δεν υπάρχει ιός, δεν υπάρχουν νεκροί) με επιχειρήματα κατά βάση συνομωσιολογικής έμπνευσης.
Επιπλέον η κριτική του εμβολίου ως μέτρου που υπαγορεύεται από διεθνείς συνωμοσίες (το εμβόλιο το έχει παράξει ο Bill Gates) οδηγεί στην υιοθέτηση μιας στάσης αποδοκιμασίας των μέτρων προφύλαξης με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η μάχη κατά της εξάπλωσης της πανδημίας. Τι εννοούμε όταν κάνουμε λόγο για διάδοση των «fake news» ή κατά τον ελληνικό ορισμό διάδοση ψευδών ισχυρισμών;
Οι λανθασμένες ιδέες συμβάλλουν στον δημόσιο διάλογο και την αποκάλυψη της αλήθειας όπως θα έλεγε ο John Stuart Mill ή θίγουν τον ίδιο τον πυρήνα της δημοκρατίας;
Αρχικά θα προσπαθήσουμε να δώσουμε τον ορισμό των «fake news». Είναι κατά την ελληνική μετάφραση, ψευδείς ειδήσεις που συνιστούν παραπλανητικές ή ψευδείς αναφορές. Είναι οι ανυπόστατοι ισχυρισμοί για τη διάδοση ψευδών γεγονότων, με σκοπό τον επηρεασμό και τη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Βασικό χαρακτηριστικό του πράττοντος των «fake news» είναι το γεγονός ότι συμφωνεί συνειδητά με τα κίνητρα που διέπουν την δράση του. Με άλλα λόγια ο «δράστης» πρέπει να έχει συνείδηση του ψέματος δηλαδή συνείδηση ότι οι ισχυρισμοί του είναι ψευδείς. Ωστόσο δεν είναι λίγες οι φορές που άτομα συμβάλλουν στην διάδοση ψευδών ειδήσεων λόγω έλλειψης γνώσεων ή της προσήκουσας προσοχής ως προς το περιεχόμενο της είδησης την οποία μεταδίδουν. Ποια είναι τα άτομα που γίνονται κοινωνοί, αποδεχόμενοι την αληθότητα των πληροφοριών αυτών; Είναι συνήθως άτομα με αδύναμη και ανασφαλή συναισθηματική συγκρότηση ή άτομα που αποζητούν μια απλουστευτική εξήγηση σε δυσερμήνευτα γεγονότα.
Πώς οι ψευδείς ειδήσεις επηρεάζουν τη δημοκρατία;
Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα του Ευρωβαρομέτρου, το 83% όσων απάντησαν δήλωσαν ότι οι ψευδείς ειδήσεις συνιστούν κίνδυνο για τη δημοκρατία. Είναι γεγονός, επίσης, πως δεν υπάρχει πιο υποβαθμισμένη κοινωνία από αυτήν που αντιλαμβάνεται τον κόσμο βάσει της επικρατούσας αντίληψης .Αποτελεί η ευρεία αποδοχή μιας ανάρτησης σε έναν κοινωνικό ιστότοπο ένδειξη της αλήθειας της; Εν τέλει αλήθεια είναι αυτό που μας βολεύει; Μήπως η ελευθερία της έκφρασης περιορίζεται σε ελευθερία των συμφωνούντων;
Στην εποχή των ψευδών ειδήσεων η πληροφορία είναι που γεννά τα γεγονότα και όχι τα γεγονότα την πληροφορία. Αληθής ή ψευδής είναι αδιάφορο. Βιώνουμε πλέον την εποχή της μετά-αλήθειας ή «posttruth» όπου η αλήθεια υποβαθμίζεται σε απλή γνώμη. Ο λόγος στο πλαίσιο της διαδικτυακής κοινωνίας της πληροφορίας μετατρέπεται από ανταγωνισμό της ποιότητας σε ανταγωνισμό της απήχησης. Κυριαρχεί το αίσθημα του «πρέπει να πείσω για ένα like». Ο διάλογος διεξάγεται με λογική “ατάκας”.
Στο πλαίσιο αυτό τα «fake news» αποτελούν ισχυρό όπλο στα χέρια επικίνδυνων πολιτών που τα χρησιμοποιούν για να εντείνουν το τοξικό μίσος. Δεν είναι λίγες οι φορές που πίσω από το πρόσχημα της ελευθερίας του λόγου βρίσκουν βήμα «οι θιασώτες του μίσους και της εμπάθειας» που στόχο έχουν να διχάσουν και να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη. Δεν είναι λίγες οι αναρτήσεις που πατούν πάνω σε αρνητικά συναισθήματα όπως ο θυμός και ο φόβος υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και δημιουργώντας ένα κλίμα πολιτικής απαξίωσης. Πρόκειται για την αφελή ή και σκόπιμη τις περισσότερες των περιπτώσεων αντιπαραβολή μεταξύ του «κακού – δεσποτικού» κράτους και των «καλών ελευθεριών» ενός «ευγενούς και ευάλωτου» στην κρατική ισχύ υποκειμένου.
Σε μια φιλελεύθερη κοινωνία, σε μία δημοκρατία είναι προφανές ότι δεν υπάρχουν καλοί και κακοί, θύτες και θύματα. Υπάρχουν μόνο απόψεις που κερδίζουν και απόψεις που ηττώνται.
Συμπερασματικά οι ψευδείς ειδήσεις θέτουν ζήτημα δημοκρατίας. Για τον λόγο αυτό, πέρα από τη νομική αντιμετώπιση σε επίπεδο εθνικής νομοθεσίας κάθε χώρας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκρίνει ως αντίβαρο στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο μια σειρά μέτρων όπως Κώδικα ορθής πρακτικής για την παραπληροφόρηση, ανεξάρτητο ευρωπαϊκό δίκτυο φορέων εξακρίβωσης γεγονότων, ενίσχυση γραμματισμού στα μέσα ενημέρωσης, προώθηση των συστημάτων οικειοθελούς διαδικτυακής ταυτοποίησης κ.α.
Άλλωστε η δημοκρατία δεν είναι αυτονόητη συνθήκη αλλά μια συνεχής διαδικασία που κατακτάται καθημερινά.
*Η Κωνσταντίνα Ντόντη είναι Δικηγόρος
Τομεάρχης Δικαιοσύνης της ΟΝΝΕΔ Ιωαννίνων
ΠΗΓΗ: pbnews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου