Η παρακμή του πολιτικού λόγου. Κείμενο από την Λαγού Γιώτα

Υπογράφει η νεαρά κυρία

Συντάκτρια - Αναλύτρια Κοινωνικών, Ανθρωπιστικών και Γυναικείων Ζητημάτων 

Λαγού Γιώτα, Polyglot Μεταφράστρια / Αρθρογράφος

Η Λαγού Γιώτα (Παναγιώτα), γεννημένη στην Αθήνα με καταγωγή από την Εύβοια, είναι απόφοιτος Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (Ε.Κ.Π.Α.). Γνωρίζει και μιλά πέντε γλώσσες θεωρώντας τες αφενός φορείς πολιτισμού και κοινωνικών στοιχείων, αφετέρου, γέφυρες επικοινωνίας οπότε και η κύρια ενασχόλησή της είναι η εκπαίδευση και η μετάφραση ξένων γλωσσών. Ανήσυχη ως προς τα κοινωνικά ζητήματα και υπέρμαχος της αλήθειας ανεξάρτητα από το ποιον εξυπηρετεί αποφάσισε να αρθρογραφήσει κυρίως για να ξεδίνει και να μην πρήζει τους φίλους της για την επικαιρότητα υπό την επήρεια αλκοόλ μέσα στα μπαρ. 

Μέχρι πρότινος γνωρίζαμε πως λίγο-πολύ ο πολιτικός λόγος απευθυνόμενος στον πολίτη-ακροατή ή αναγνώστη αποσκοπεί στην πράξη της ψήφου με τη στρατιγική της πειθούς, άρα του αποδεικτικού λόγου, συνδυασμένη με περιορισμένης εκτάσεως συγκινησιακές απηχήσεις. 

Αυτό βέβαια έχει περάσει στην ιστορία προ πολλού κι έμεινε να βασιλεύει ο πολιτικός λόγος του συνθήματος που εκμευταλλεύεται τα συναισθήματα του πολίτη με την πλέον συνήθη ρητορική της κινδυνολογίας με την οποία ρητορική καλεί τον ίδιο τον πολίτη να αποτρέψει επερχόμενους κινδύνους ψηφίζοντας συγκεκριμένο κόμμα.

Και από το σημείο εκείνο του ανεπαίσθητου λαικισμού και της φθηνής επίκλησης στο συναίσθημα ξυπνήσαμε ένα πρωί και είχαμε περάσει σε μία νέα εποχή, στην  εποχή των social media με επικεφαλής το σκληρό, επιθετικό και αδυσώπητο πολιτικο λόγο. Το twitter ξαφνικά έπαιζετο ρόλο του θεματοθέτη και γύρω από αυτό ή και μέσα σε αυτό οι πρωταγωνιστές και οι παπαγάλοι. 

Το μέσο φάνηκε από νωρίς να χρησιμοποιείται από πολιτικούς για να επηρέασει ανθρώπους που με τη σειρά τους επηρεάζουν την κοινή γνώμη. Είναι ένα μικροσκοπικό σύμπαν, αλλά αυτό το σύμπαν μπορεί να καθορίσει ατζέντες και προτεραιότητες. Εφαρμόζει ακριβώς την πρακτική των μεγάλων λόμπι. Μοιραία σκέφτεσαι, πώς είναι δυνατόν να είναι κάτι τόσο επιδραστικό από τη στιγμή που απευθύνεται σε ένα μικρό κοινό; Όμως αυτό είναι το κοινό που νομοθετεί, που αποφασίζει τι είναι σημαντικό και τι όχι κι όλο αυτό εκτείνεται σε μεγαλύτερη κλίμακα. Το πολιτικό παιχνίδι χοντραίνει και ξεφεύγει από τη στενή ζώνη επιρροής του Twitter που μοιραία φτάνει και σε όσους δεν έχουν σχέση με τα social media.

Το Twitter μπορεί να διαμορφώσει την ατζέντα των θεμάτων που καλύπτουν οι δημοσιογράφοι αλλά και εν γένει τον πολιτικό λόγο.  Νιώθω πως πλέον όλη η κουλτούρα των σόσιαλ είναι ο καθοδηγητής του πολιτικού λόγου, ένα “ό,τι πει ο πελάτης’’. Ακούς τον πολιτικό διάλογο και είναι σα να διαβάζεις διάλογο στο twitter. Η αντιπαράθεση κάθε άλλο παρά ιδεολογική είναι και έχει χαθεί η ουσία που θα έπρεπε να είναι ο προσανατολισμός και η πορεία της χώρας. Αντί αυτού, πλακώνονται λες και είναι σε παρέα.   

Ο νέος επιθετικός λόγος στα social media που εγκαινιάζει αυτού του είδους την πολιτική κόντρα χρησιμοποιεί γλώσσα αγοραία, κάποτε χυδαία, μια γλώσσα που τείνει να γίνει καθεστώς και οι συνέπειες της επηρεάζουν την παγκόσμια κουλτούρα της κεντρικής πολιτικής σκηνής.  Έχουν χαθεί εντελώς οι τύποι και οι κανόνες κι ενώ οι πολιτικές κινήσεις γιγαντώνονται μέσω των social media με εντυπωσιακά γρήγορους ρυθμούς, ταυτόχρονα και λόγω της έκπτωσης της γλώσσας και του ανύπαρκτου συνήθως πολιτικού επιχειρήματος, τείνουν να δημιουργούν κλίμα χάους και απρόβλεπτων καταστάσεων.  

Απλώς, σκεφτείτε όλο αυτό που συνέβαινε και ίσως και να εγκαινίασε με τα tweets του ο Donald Trump.  Με ουκ ολίγα επιθετικά και χυδαία λαϊκίστικα σχόλια κι εξυπνακίστικιστες προσβολές κέρδισε προσοχή και κοινό όχι επειδή απαραίτητα ο ίδιος δεν καταλαβαίνει από φραγμούς, αλλά επειδή γνωρίζει ότι όλο αυτό είναι ένα ψυχρό, καλά ζυγισμένο εργαλείο που εξυπηρετεί τον σκοπό του. Ακριβώς, επειδή απουσιάζει ένας καλά οργανωμένος πολιτικός μηχανισμός, ο Trump ένιώθε σίγουρος να λέει κάθε φορά όλο και πιο εμπρηστικά πράγματα, μόνο και μόνο για να συντηρεί το όνομά του στον αφρό της επικαιρότητας .

Να, κάτι που αφήνει κάθε πολιτικό με ένα κενό και κυρίως απέναντι σε ένα τεράστιο ηθικό δίλημμα: να αγνοήσει όλα αυτές τις διαδικτυακές μικροπρέπειες και να φανεί αδύναμος; Ή να πάρει μέρος σ’ αυτό που συμβαίνει; Να ρίξει το επίπεδο και να συμβιβαστεί με την ιδέα ότι αυτός ο ξεπεσμένος λόγος  είναι το νέο νορμάλ της πολιτικής ζωής ή να εμμείνει στις θέσεις του;  Αν και  ακόμη κι αυτό να κάνεις με αντίπαλο τον Trump πάλι χαμένο παιχνίδι παίζεις καθώς αυτό θα πηγαίνει όλο και πιο χαμηλά.

Το μοναδικό πράγμα που φαίνεται να ανησυχεί έναν τραμπούκο είναι το να τον γελοιοποιούν. Αυτού του είδους ο πολιτικός λόγος ναι μεν δεν μπορεί να φιμωθεί, αλλά τουλάχιστον μπορεί αυτός που τον εκφέρει να πιαστεί στον ύπνο. 

Μπορεί να πρόκειται για μία στρατηγική υψηλού ρίσκου, αλλά καμιά φορά αυτές οι απαντήσεις, μαζί με το γέλιο, είναι τα μοναδικά όπλα που απομένουν σε μια πολιτική αρένα, στην οποία δεν υπάρχουν κανόνες και η παρακμιακή αντιπαράθεση ανθεί.  Μία έξυπνη προσέγγιση είναι να πιστεύουν ότι μπορούν να τα βγάλουν πέρα με έναν ηλίθιο στο twitter με μερικές έξυπνες απαντήσεις. Εκείνο που ξεχνούν, ωστόσο, είναι ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να ξενυχτήσουν μόνο και μόνο για να σε τρολάρουν. Δεν μπορείς να τους κάνεις να σωπάσουν.

Αυτό που πρέπει τελικά να μας ενδιαφέρει είναι πώς λειτουργεί ο αποδέκτης τού πολιτικού λόγου, δηλ. ο πολίτης-ψηφοφόρος, πράγμα που είναι η βάση και το καθοριστικό πρόβλημα κάθε Πολιτείας και, κατ' επέκταση, κάθε κοινωνίας. Αν μια Πολιτεία, μέσα από την Εκπαίδευση, μέσα από τους θεσμούς, μέσα από τις κοινωνικές της δομές και λειτουργίες δεν έχει δημιουργήσει υπεύθυνους, κριτικά σκεπτόμενους, ευαίσθητους και συνειδητοποιημένους πολίτες, τότε ο πολιτικός λόγος μετατρέπεται σε επικοινωνία του πολιτικού με οπαδούς και αντιπάλους.

Δηλαδή με προαποφασισμένους έως φανατικούς και με πολιτικά εγκλωβισμένους ψηφοφόρους, για τους οποίους συχνά το στενό προσωπικό συμφέρον (η απόκτηση δύναμης επιρροής, ο διορισμός ενός συγγενικού προσώπου σε μια δημόσια θέση κ.τ.ό.) και η ρητορική μίσους γίνεται κύριο κριτήριο για το τι θα ψηφίσει στις εκλογές.