του Μιχαήλ Ηλ. Θεοχαράκη
«…Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος…» (Από τον λόγο του Κολοκοτρώνη στην Πνύκα)
Προφανώς σε έναν αγώνα που ήταν υπέρ πίστεως και πατρίδος, ήταν αδύνατο να λείπει ο κλήρος και ο μοναχισμός. Πολλοί ιερείς, επίσκοποι και μοναχοί μυήθηκαν στην Φιλική Εταιρία με την ίδρυση της και ακόμα πιο πολλοί εκείνοι που συμμετείχαν από τις πρώτες μάχες. Και ποιος μπορεί να λησμονήσει τα πρωτοπαλίκαρα της λευτεριάς μας, τον Αθανάσιο Διάκο (Αλαμάνα), τον Γρηγόριο Δικαίο - Παπαφλέσα (Μανιάκι), τον καλόγερο Σαμουήλ (Κούγκι) αλλά και τον εθνομάρτυρα Πατριάρχη Γρηγόριο Ε’.
Και ακόμη πλήθος ιερωμένων που έδρασαν στον Ιερό Αγώνα του Έθνους μας, όπως ο Βρεσθένης Θεοδώρητος, ο ΆρτηςΠορφύριος, ο Αθηνών Θεόφιλος, ο Έλους Άνθιμος, ο Σαλώνων Ησαΐας, ο Ρωγών Ιωσήφ κ.ά., οι οποίοι έλαβαν μέρος στις διάφορες φάσεις της Επανάστασης. Τους οπλαρχηγούς της Αχαΐας όρκισε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός. Στην πρώτη ομάδα εθνομαρτύρων αρχιερέων ανήκουν ο πρώην Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος, ο Δέρκων Γρηγόριος, ο Αγχιάλου Ευγένιος, ο Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, οι επίσκοποι Πάφου, Κιτίου, Κυρηνείας. Συνήθως οι Τούρκοι τους αποκεφάλιζαν ή τους κρεμούσαν.
Η Εκκλησία, όταν πέρασε το πρώτο χτύπημα της κατάκτησης, θα συνεχίσει το έργο της ανασυγκρότησης της πνευματικής ζωής των Ελλήνων. Σ’ όλη την περίοδο από τον 15ο-17ο αι., υπήρξε η κατευθυντήρια δύναμη του Έθνους. Επικεφαλής της εθνικής αντίστασης σε όλες τις μορφές της, εργαζόμενη για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, συμμετέχοντας σ’ όλες τις εξεγέρσεις, ακόμη και διευθύνοντάς τες (έχει δείξει μεγάλο αριθμό νεομαρτύρων, που είναι σύγχρονα και ήρωες της χριστιανικής πίστης και της εθνικής αντίστασης), ρυθμίζει επίσης την πνευματική ζωή.
Όπου δεν υπήρχε συγκροτημένο σχολείο, όταν επιθυμούσε κάποιος να μορφώσει το παιδί του, το έστελνε κοντά σ’ ένα παπά ή μοναχό, για να διδαχθεί το αλφαβητάρι και τα πρώτα γράμματα (αυτά που αποκαλούσαν περιφρονητικά οι λόγιοι «κολλυβογράμματα», αλλά παρείχαν τις πρώτες βάσεις για την ανάγνωση και τη γραφή).
Με το ξέσπασμα της Επανάστασης,τα μοναστήρια έγιναν ορμητήρια των καπεταναίων, νοσοκομεία για τους τραυματίες, καταφύγια για τους κυνηγημένους. Έδωσαν χρήματα και τρόφιμα στους αγωνιστές και όπλισαν τους επαναστατημένους, ενώ εκατοντάδες ιερείς και μοναχοί εντάχθηκαν σε ένοπλες ομάδες και πήραν μέρος σε πολλές μάχες. Πολλοί σκοτώθηκαν και ακόμη περισσότεροι τραυματίστηκαν και φυλακίστηκαν. Επίσης πολλά μοναστήρια καταστράφηκαν, μία και δύο φορές, ειδικά την περίοδο του Ιμπραήμ. Και σαν να μην έφταναν αυτά, μετά την απελευθέρωση οι Βαυαροί αποφάσισαν να κλείσουν μοναστήρια.
Ο Μακρυγιάννης γράφει στα απομνημονεύματά του για τα μοναστήρια (κυρίως της Πελοποννήσου): «...αυτά τα μοναστήρια ήταν τα πρώτα προπύργια της απανάστασήςμας…»
Η προσφορά της Εκκλησίας όπως την είδαν οι αγωνιστές του 1821
Στρατηγός Μακρυγιάννης
«...και βρίζουν, οι πουλημένοι εις τους ξένους, και τους παπάδες μας, οπού τους ζυγίζουν άναντρους και απόλεμους. Εμείς τους παπάδες τούς είχαμε μαζί εις κάθε μετερίζι, εις κάθε πόνον και δυστυχίαν. Όχι μόνον διά να βλογάνε τα όπλα τα ιερά, αλλά και αυτοί με ντουφέκι και γιαταγάνι, πολεμώντας ωσάν λεοντάρια. Ντροπή, Έλληνες!».
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
«Σαν μια βροχή ήρθε σε όλους μας η επιθυμία της ελευθερίας και όλοι, και οι κληρικοί και οι προεστοί και οι καπεταναίοι και οι γραμματισμένοι και οι έμποροι, όλοι συμφωνήσαμε στον ίδιο σκοπό και κάναμε την επανάσταση... Η επανάστασις η εδική μας δεν ομοιάζει με καμμίαν από όσας γίνονται την σήμερον εις την Ευρώπην. Της Ευρώπης αι επαναστάσεις εναντίον των διοικήσεών τους είναι εμφύλιος πόλεμος· ο εδικός μας πόλεμος ήτο πλέον δίκαιος. Ήτον έθνος με άλλον έθνος».
Αρχιμανδρίτης Άνθιμος Γαζής
«Η ημέρα (της Επανάστασης), την οποίαν επιθυμούσιν οι πατέρες μας να την ιδούν, έφθασε ... διά να λάμψη πάλιν ο Σταυρός και να λάβηπάλιν η Ελλάς ... την ελευθερίαν της... Ό,τι και αν εκάμαμεν ήτο έμπνευσις και έργον της Θείας Προνοίας».
Εμμανουήλ Ξάνθος
«Την επανάστασινεκίνησαν και ενεψύχωσαν οι κληρικοί ... άνευ των οποίων ο λαός δεν ήθελε κινηθή...».
Αλέξανδρος Υψηλάντης,
«Είναι καιρός ... να κρημνίσωμεν από τα νέφη την ημισέληνον και να υψώσωμεν το σημείον, δι᾿ ου πάντοτε νικώμεν, λέγω τον Σταυρόν, και ούτω να εκδικήσωμεν την πατρίδα και την Ορθόδοξον ημών πίστιν από την ασεβή των ασεβών καταφρόνησιν».
Αδαμάντιος Κοραής
«Μόνον του Ευαγγελίου η διδαχή εμπορεί να σώση την αυτονομίαν του Γένους. Οι Έλληνες πολέμησαν όχι μόνο υπέρ πατρίδος, αλλά και υπέρ πίστεως».
Φωτάκος, υπασπιστής του Κολοκοτρώνη
«Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν διά την παιδείαν, η οποία εσυνίστατο εις το να μανθάνουν τα κοινά γράμματα και ολίγηναριθμητικήν, ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου, ο ιερεύς εφρόντιζε περί τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο εν τω σκότει και προφυλακτά από τους Τούρκους»
Ντομένικο Οριγκόνο, πρόξενος Ολλανδίας
«Οι Τούρκοι στην Αθήνα κάνουν τα πάντα για να συλλάβουν παπάδες, γιατί, όπως διαδίδεται, οι παπάδες είναι αρχηγοί των επαναστατών».
Κορυφαίοι οπλαρχηγοί όπως οι Κανέλλος Δεληγιάννης, Ιωάννης Θ. Κολοκοτρώνης, Νικηταράς Σταματελόπουλος, Δ. Πλαπούτας, Κριεζώτης,Διοβουνιώτης, ο πλοίαρχος Γκίκας Ιωάννου Ψεύτης, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης και ο Κανέλλος Δεληγιάννης κ.α. υπογράφουν και γράφουν σε επιστολές επώνυμα για ιερείς που αγωνίστηκαν στο πλευρό τους άλλοτε εκτελώντας τα ιερά του καθήκοντα τους στους στρατούς, άλλοτε εγκαρδιώνοντας και άλλοτε πολεμώντας.
(Ιερέας Αντώνιος Αναγνωστόπουλος, ιερέας Παναγιώτης Γιαννακόπουλος, Ιερέας Γεώργιος Μαρινιώτης, Ιερέας Σακελλάριος Σταμάτιος κ.α.)
Από τους 200 αρχιερείς που υπήρχαν σε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατο¬ρία, ενεργό μέρος στον Αγώνα, επώνυμα και αδιαμφισβήτητα, μαρτυρούνται να έλαβαν 73 ιεράρχες. Επίσης, δοκιμάστηκαν, φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν 42 αρχιερείς, και μαρτυρείται ότι θυσιάστηκαν για την ελευθερία, είτε με βασανιστήρια και θανάτωση από τους Τούρκους είτε στις πολεμικές συρράξεις, 45 αρχιερείς.
Υπάρχει όμως και η μαρτυρία των Τούρκων ιστορικών για τη δράση του Ελληνορθοδόξου Κλήρου στον Αγώνα του ’21 . Έτσι, ο Μώραλη Μελίκ Μπέη δέχεται ότι «τον λαόν (της Πελοποννήσου) υπεκίνησαν οι έχοντες συμφέροντα και σχέσεις μετά τούτων, οι έμποροι, οι πρόκριτοι και κυρίως οι μητροπολίται και γενικώς οι ανήκοντες εις τον Κλήρον, δηλαδή οι πραγματικοί ηγέται του Έθνους».
Ο δε Ζανί Ζαντέ σημειώνει: «Τα σχέδια ετηρούντο μυστικά μεταξύ του Πατριάρχου, των μητροπολιτών, των παπάδων, των δημογερόντων» (π. Γεώργ. Μεταλληνός).
Επομένως, η προσφορά της Εκκλησίας ήταν τεράστια. Διότι, όχι μόνο φύλαξε την γλώσσα και τον ελληνισμό για τέσσερις περίπου αιώνες αλλά συνέβαλε καθοριστικά και στην Παλιγγενεσία του Έθνους.
Πηγές:
Η έκδοση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, Προς το Λαό, Μάρτιος 2011, αρ. 46
Εφημερίδα: Κιβωτός της Αλήθειας
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου