«Φοβού τις ειδούς του Μαρτίου»

Η έκφραση «φοβού τις ειδούς του Μαρτίου» αφορά την πρόρρηση ενός αρχαίου Ρωμαίου μάντη με την οποία είχε προσπαθήσει να προειδοποιήσει τον Ρωμαίο Ανώτατο Δικτάτορα Ιούλιο Καίσαρα για την επικείμενη δολοφονία του.

Έκτοτε η φράση αυτή έχει μείνει σαν είδος παροιμίας, για να δηλώσει ότι επέρχεται κάποιο μεγάλο και συνταρακτικό γεγονός, το οποίο είναι μοιραίο και αναπόφευκτο και θα αλλάξει για πάντα, την ιστορία, την πολιτική, τη ζωή γενικότερα - κάποιου ανθρώπου προσωπικά ή ενός λαού ολόκληρου.

Η προετοιμασία και το πώς αντιμετωπίζεται η κρίσιμη στιγμή, λοιπόν, είναι το παν.  

Να λοιπόν πώς προήλθε η παροιμία αυτή και τι συνέβη, εν συντομία, τη διάσημη πλέον ημέρα της δολοφονίας του Ιουλίου Καίσαρα.

''Ἦταν τὸ ἔτος 44 π.Χ. Στὴν Ρώµη, ἔπειτα ἀπὸ σειρὰ πολέµων καὶ ἐσωτερικῶν ἀναµετρήσεων, ὁ Ἰούλιος Καίσαρας εἶχε καταστεῖ ἀπόλυτος κυρίαρχος. Ὁ Καίσαρας ἦταν ἐκπληκτικὴ διάνοια.

Ἦταν πολιτικός, στρατιωτικός, νοµοθέτης, νοµοδιδάσκαλος, ρήτορας, ποιητής, ἱστορικός, ἀρχιτέκτονας, ἀστρονόµος καὶ µαθηµατικός, ἕνας ἀπὸ τοὺς τρεῖς µεγάλους στρατηλάτες τοῦ ἀρχαίου κόσµου (Μέγας Ἀλέξανδρος, Ἀννίβας, Ἰούλιος Καίσαρας).

Ὅµως οἱ κοντινοί του ἄνθρωποι φοβήθηκαν ὅτι ἡ παντοδυναµία του θὰ τὸν µετέτρεπε σὲ τύραννο. Ἔτσι σχεδίασαν καὶ ὀργάνωσαν συνωµοσία ἐναντίον του. Γιὰ τὴν συνωµοσία αὐτὴ δύο ἄνθρωποι προσπάθησαν νὰ τὸν εἰδοποιήσουν, ἀλλὰ δὲν τοὺς ἄκουσε.

Ὁ ἕνας ἦταν µάντης καὶ τὸν εἰδοποίησε νὰ φυλάγεται, διότι στὶς εἰδοὺς τοῦ Μαρτίου θὰ περάσει µεγάλο κίνδυνο.

Τί ἦταν «αἱ εἰδοὶ» τοῦ Μαρτίου;  Ἦταν ἡ 15η τοῦ µηνὸς Μαρτίου, τὴν ὁποία οἱ Ρωµαῖοι ὀνόµαζαν «Μαρτίου εἰδοί». Ἐπίσης ὀνόµαζαν εἰδοὺς καὶ τὴν 15η τῶν µηνῶν Μαΐου, Ἰουλίου καὶ Ὀκτωβρίου, καὶ τὴν 13η τῶν ὑπολοίπων µηνῶν.

Ὅταν ἔφθασε ἡ µέρα ἐκείνη, ἡ 15η τοῦ Μαρτίου του 44 π.Χ., ὁ Καίσαρας πηγαίνοντας πρὸς τὴν Σύγκλητο συνάντησε πάλι αυτόν τὸν µάντη: «Πάρεισιν (= ἔφθασαν) αἱ εἰδοί», τοῦ εἶπε πειρακτικά, (ἐννοώντας «καὶ δὲν ἔπαθα τίποτε»). «Ναί, πάρεισιν, ἀλλ᾽ οὐ παρεληλύθασι», δηλαδή «ναί, ἔφθασαν ἀλλὰ δὲν πέρασαν», τοῦ ἀπάντησε ἤρεµα ὁ µάντης.

Μέσα στὴν Σύγκλητο ἕνας σοφιστὴς ἀπὸ τὴν Κνίδο, ὁ Ἀρτεµίδωρος, ποὺ εἶχε µάθει γιὰ τὴν συνωµοσία, ἔδωσε στὸν Καίσαρα ἕνα γράµµα, ὅπου τὸν πληροφοροῦσε γιὰ τὸν κίνδυνο.

«Διάβασέ το, Καίσαρα», τοῦ εἶπε, «µονάχος σου καὶ γρήγορα. Γράφει σπουδαῖα πράγµατα, ποὺ σ᾽ ἐνδιαφέρουν πολύ». Ἀλλὰ ὁ Καίσαρας τὸ ἄφησε γιὰ ἀργότερα.

Οἱ συνωµότες, ποὺ ἀναµεσά τους ἦταν καὶ ὁ θετὸς γυιὸς τοῦ Καίσαρα Μάρκος Βροῦτος, δολοφόνησαν τὸν Ἰούλιο Καίσαρα στὶς εἰδοὺς τοῦ Μαρτίου, στὶς 15 δηλαδὴ τοῦ µηνὸς Μαρτίου, τοῦ ἔτους 44 π.Χ. Ἦταν τότε 56 ἐτῶν, καὶ δέχθηκε 23 µαχαιριὲς στὸ σῶµα του.

Ὅταν ὁ καίσαρας εἶδε ἀναµεσα στοὺς συνωµότες καὶ τὸν Βροῦτο, ἀναφώνησε στὴν ἑλληνικὴ γλώσσα: «Καὶ σύ, τέκνον Βροῦτε;»• µιὰ φράση ποὺ ἀπὸ τότε ἔµεινε παροιµιώδης µαζὶ µὲ τὴν παράδοξη διατύπωση «αἱ Μαρτίου εἰδοί».''

Οι ιστορικοί διχάζονται για το αν αυτή η φράση, την 15η Μαρτίου της δολοφονίας του, ξεστομίστηκε στα ελληνικά ή στα λατινικά. Διχάζονται ακόμη και για το αν ο Βρούτος, εκτός από το πολιτικό είχε και προσωπικό κίνητρο.  Ο Καίσαρας, λέγεται, είχε ερωτικό δεσμό με τη μητέρα του Βρούτου, Σερβιλία και εξαιτίας αυτού του έρωτα ο ίδιος έχαιρε της εύνοιας του ρωμαίου στρατηγού και πολιτικού, αλλά και γινόταν αντικείμενο χλεύης από τους συμπατριώτες του.  

Σε κάθε περίπτωση, το τέλος του Ρωμαίου στρατηγού, μία από τις πιο φιλόδοξες μορφές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, είναι από τα λίγα που «δένεται» με τόσες προφητείες, μύθους και παρασκήνιο της εποχής, φτάνοντας ως τη σύγχρονη εποχή ολοζώντανο και λειτουργώντας ως έμπνευση για ζωγραφικούς πίνακες, όπερες, λογοτεχνικά κείμενα, κινηματογραφικές ταινίες.