Οι πανδημίες είναι ένα αιώνιο φαινόμενο που συχνά άλλαξε την πορεία της ιστορίας. Η πανώλη, λόγου χάρη, γνωστή και ως ‘’μαύρος θάνατος’’, που κάποιοι πιστεύουν ότι προήλθε από την Κίνα ενώ άλλοι την αποδίδουν στην Κριμαία, δε στοίχισε μόνο σε ζωές αλλά δημιούργησε και μια πρωτοφανή κοινωνική, οικονομική και πολιτική αναταραχή.
Αιώνες αργότερα, Ευρωπαίοι εξερευνητές έφεραν νέες ασθένειες πέρα από τον Ατλαντικό, δημιουργώντας επιδημίες που κατέστρεψαν τους αυτόχθονες πληθυσμούς της Αμερικής. Δεδομένου ότι ο κορωνοϊός φαίνεται να έχει ποσοστό θνησιμότητας περίπου 2%, δεν θα έχει τον αντίκτυπο των χειρότερων πανδημιών της ιστορίας αλλά, για μια σύγχρονη, τεχνολογικά και επιστημονικά ανεπτυγμένη κοινωνία, ένα τέτοιο φαινόμενο φαντάζει συγκλονιστικό.
Μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης στη δημόσια υγεία, σε συνδυασμό με μια παγκόσμια ύφεση, έχει τη δυνατότητα να αλλάξει τα πολιτικά δεδομένα σε ολόκληρο τον κόσμο. Τα τεκταινόμενα επηρεάζουν αναμφιβόλως την Κίνα, τις επικείμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ και ταυτόχρονα αυξάνουν τις διεθνείς εντάσεις ενώ φέρνουν τις φτωχότερες χώρες του κόσμου και τους πρόσφυγες σε ακόμη πιο δυσχερή θέση.
Αμερικανικές Εκλογές
Ο Donald Trump δήλωσε ότι η κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ελεγχόμενη και μάλιστα παρότρυνε την αγορά μετοχών. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ πίστευε πάντα ότι μια ισχυρή χρηματιστηριακή αγορά θα αποτελούσε τεράστιο πλεονέκτημα της θητείας του και θα οδηγούσε στην επανεκλογή του το Νοέμβριο. Τώρα φαίνεται κάπως ανήσυχος καθώς μια πανδημία θα μπορούσε να μεταβάλλει τις έως τώρα προβλέψεις του για τις εκλογές. Αν οι δηλώσεις του περί περιορισμού της πανδημίας αποδειχθούν υπερβολικά αισιόδοξες μπορεί να βρεθεί προ εκπλήξεων την ημέρα των κάλπεων.
Πρέπει να σημειωθεί ότι τα μέτρα της κυβέρνησης Trump σχετικά με την προετοιμασία για τις επιδημίες είναι λειψά. Μετά το ξέσπασμα του ιού Ebola του 2014, η κυβέρνηση Obama οργάνωσε μια διεθνή διάσκεψη κορυφής για τη θέσπιση παγκόσμιων ρυθμίσεων για την αντιμετώπιση μελλοντικών επιδημιών, δημιουργώντας παράλληλα μια μονάδα στο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας για να επικεντρωθεί στο θέμα. Όμως η μονάδα αυτή καταργήθηκε υπό τη διοίκηση Trump το 2018 και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων της Αμερικής υπέστησαν δραστικές περικοπές.
Εκτός αυτού, η πανδημία έχει αυξήσει τις εκκλήσεις για μεγαλύτερη έμφαση στο υγειονομικό σύστημα των ΗΠΑ, γεγονός που θα μπορούσε να ενισχύσει τα επιχειρήματα υπέρ της εθνικοποίησής του, που υποστηρίζονται από τον γερουσιαστή Bernie Sanders, τον υποψήφιο των Δημοκρατικών.
Κίνα
Σε αντίθεση με τον Trump, ο κινέζος ομόλογός του Xi Jinping δεν χρειάζεται να ανησυχεί για την επανεκλογή. Ωστόσο, ο κορωνοϊός εξακολουθεί να αποτελεί απειλή για τη δημοτικότητά του και ενδεχομένως για το κύρος της ηγεσίας του.
Με τα ταξίδια εκτός της χώρας να μειώνονται απότομα και τις μεγάλες κινεζικές πόλεις να μπαίνουν σε ‘’καραντίνα’’, είναι σαφές ότι η Κίνα του Xi αντιμετωπίζει εκτός από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης για την υγεία, οικονομική κρίση και διεθνή διασυρμό. Η κυβέρνηση προσπάθησε να απεικονίσει τον ιό ως φυσική καταστροφή χωρίς να επιρρίπτει καμία ευθύνη στην κυβέρνηση Xi. Η κυβερνητική γραμμή τονίζει την ικανότητα των φορέων της αναλάβουν ταχεία και αποτελεσματική δράση και την κοινωνική αλληλεγγύη που εκδηλώνουν οι Κινέζοι, καθώς μάχονται για να περιορίσουν την επιδημία. Με περισσότερο από το μισό πληθυσμό της χώρας να αντιμετωπίζει περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία και face control στα 150 μέτρα από την έξοδο του σπιτιού του, η Κίνα έχει ξεκινήσει αναμφισβήτητα το μεγαλύτερο sanitaire cordon στην ιστορία.
Παρ' όλα αυτά, η επίσημη ιστορία παρουσιάζει πολλά τρωτά σημεία, όπως αποδείχθηκε από την κατακραυγή που προκάλεσε ο θάνατος του Li Wenliang από τον ιό, ενός νεαρού γιατρού που εργαζόταν στη Wuhan, το επίκεντρο της επιδημίας. Από τις πρώτες κιόλας μέρες της κρίσης, ο Li είχε σημάνει συναγερμό στο διαδίκτυο με αποτέλεσμα να τον επισκεφθεί η αστυνομία, αναγκάζοντας τον να υποσχεθεί να σταματήσει να διαδίδει φήμες και να υπογράψει σχετική ομολογία. Λίγο πριν το θάνατό του, ο Li έκανε μια δήλωση που αργότερα έγινε γνωστή στο ευρύ κοινό: ‘’ Νομίζω ότι μια υγιής κοινωνία δεν πρέπει να έχει μόνο ένα είδος φωνής.’’. Χωρίς να αναφέρει ευθέως τον πρόεδρο της Κίνας, με τα τελευταία του λόγια ο Li καταδίκασε εμμέσως την πολιτική της κυβέρνησης Xi.
Διεθνείς εντάσεις
Η διαρκής επίρριψη ευθυνών από τη μία χώρα στην άλλη έχει ήδη αρχίσει να εντείνει τις εντάσεις μεταξύ των εθνών, καθώς οι θεωρίες συνωμοσίας πολλαπλασιάζονται και τα σύνορα κλείνουν.
Στην Κίνα, λόγου χάρη, εικασίες ότι ο ιός κατασκευάστηκε στην Αμερική για να βλάψει τη χώρα δε σπανίζουν. Οι Κινέζοι αξιωματούχοι δεν έχουν εκφράσει βέβαια τέτοιες θεωρίες δημόσια, όπως έχουν ήδη κάνει κάποιοι από τους ομολόγους τους στις ΗΠΑ. Ο γερουσιαστής Tom Cotton, ενδεικτικά, υποστήριξε ότι ο κορωνοϊός είναι ένα βιολογικό όπλο που δημιουργήθηκε σε κυβερνητικό εργαστήριο της Wuhan. Στο Ιράν, όπου τα ανώτερα κυβερνητικά στελέχη έχουν μολυνθεί από τον ιό, ο Πρόεδρος Hassan Rouhani αποκάλεσε το φόβο περί εξάπλωσής του ‘’ συνωμοσία από τους εχθρούς του Ιράν ’’.
Η άμεση καταδίκη άλλων χωρών για τη δημιουργία ή τη διάδοση του ιού παραμένει σχετικά περιορισμένη. Ωστόσο, η υιοθέτηση ‘’καραντίνας’’ και η απαγόρευση ταξιδιών σε ολόκληρο τον κόσμο προκαλεί τριβές μεταξύ των εθνών. Κινέζοι αξιωματούχοι έχουν επικρίνει την απόφαση της κυβέρνησης Trump να αρνηθεί την είσοδο σε αλλοδαπούς που είχαν βρεθεί στην Κίνα τις προηγούμενες 14 ημέρες και υποστηρίζουν ότι τα μέτρα που έχουν ληφθεί ‘’ προκαλούν περιττό πανικό ‘’. Εν τω μεταξύ, ο Mike Pompeo, υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, επέκρινε την Κίνα και το Ιράν για την παρακράτηση πληροφοριών, ενώ η Κίνα αποζητά τον έπαινο της διεθνούς κοινότητας για τις προσπάθειές της να περιορίσει τον ιό. Ο Wang Yi, ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών, επέμεινε: ‘’ Η Κίνα προστατεύει όχι μόνο το δικό της λαό αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο ‘’.
Ωστόσο, καθώς η κατάσταση επιδεινώθηκε ταχέως στη Νότια Κορέα, υπήρξε αύξηση των αντι-κινεζικών συναισθημάτων και υπήρξε διάθεση καχυποψίας, εν μέρει προς την κινεζική κυβέρνηση αλλά και στον Κορεάτη Πρόεδρο Moon Jae-in για την απροθυμία της κυβέρνησής του να απαγορεύσει τους Κινέζους επισκέπτες.
Η Ιαπωνία, από την άλλη, παρά τη δύσκολη σχέση τους, απέφυγε με προσοχή οποιαδήποτε κριτική εναντίον της Κίνας για το ξέσπασμα. Βέβαια, η αντίδραση των πολιτών της ήταν πιο εχθρική, με ορισμένα εστιατόρια μάλιστα να τοποθετούν πινακίδες που απορρίπτουν τους Κινέζους πελάτες.
Καθώς η πανδημία έφτασε στην Ιταλία και εξαπλώθηκε και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, η Ε.Ε. ανησυχεί τώρα για μια ακόμη απειλή για τη Συνθήκη του Σένγκεν, η οποία ήδη δοκιμάζεται από την προσφυγική κρίση. Σύμφωνα με τη νομοθεσία της Ε.Ε., επιτρέπεται στις χώρες να κλείνουν τα σύνορά τους σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία. Ωστόσο, τέτοιες ενέργειες πρέπει να ακολουθήσουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές από τις Βρυξέλλες. Ο υφιστάμενος κίνδυνος έγκειται στο ότι, καθώς η πολιτική πίεση αυξάνεται, οι χώρες της Ε.Ε. μπορεί να λάβουν σπασμωδικές και ασυντόνιστες ενέργειες. Κάτι τέτοιο θα πλήξει ανεπανόρθωτα το διεθνές εμπόριο και τον τουρισμό.
Αδύναμες χώρες και πρόσφυγες
Μέχρι στιγμής, οι μεγαλύτερες επιβεβαιωμένες εστίες του ιού είναι ως επί το πλείστον εύπορες ή μεσαίου εισοδήματος χώρες με ισχυρές κεντρικές κυβερνήσεις - όπως η Κίνα, η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ιταλία. Ο ιός θα είναι πολύ πιο δύσκολο να περιοριστεί αν και όταν εξαπλωθεί σε φτωχότερα έθνη, με λιγότερο ανεπτυγμένα συστήματα υγείας. Η Νιγηρία, για παράδειγμα, η πολυπληθέστερη χώρα της Αφρικής, έχει ήδη ανακοινώσει τα πρώτα της κρούσματα. Υπάρχουν επίσης φόβοι ότι ενδέχεται να υπάρχουν ήδη σημαντικοί αριθμοί κρουσμάτων σε χώρες όπως η Ινδονησία και η Ινδία τα οποία δεν έχουν ακόμη επίσημα καταγραφεί. Η Ινδονησία, με πληθυσμό 270 εκατομμυρίων κατοίκων, με στενούς οικονομικούς δεσμούς με την Κίνα, προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία.
Εκτός αυτού, πρέπει οπωσδήποτε να ληφθεί υπόψη ότι στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή οι πρόσφυγες ζουν συχνά σε γεμάτους καταυλισμούς και ‘’στρατόπεδα συγκέντρωσης’’ σε ανθυγιεινές συνθήκες, με εκατομμύρια ανθρώπους διασκορπισμένους στο Ιράκ, το Λίβανο, την Τουρκία, το Ιράν, τη Συρία και σαφώς και την Ελλάδα. Η κατάσταση των Συρίων που εγκαταλείπουν την τρέχουσα στρατιωτική επίθεση στο Idlib - πολλοί από τους οποίους ζουν αυτήν τη στιγμή σε σκηνές κατά μήκος των ελληνοτουρκικών συνόρων - είναι ήδη απελπιστική και οι πιθανότητες μετάδοσης της ασθένειας είναι αυξημένες.
Μέσα σε λίγες μόλις εβδομάδες, ο κορωνοϊός μεταλλάχθηκε σε παγκόσμια κρίση. Τα χειρότερα σενάρια όσον αφορά την υγεία ενδεχομένως να αποφευχθούν, δεδομένης της επιστημονικής ανάπτυξης. Τα κοινωνικοπολιτικά αποτελέσματα ωστόσο μόλις τώρα αρχίζουν να διαφαίνονται…
Εύα Αφένδρα
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου