Όλοι οι Πρόεδροι της Δημοκρατίας και το παρασκήνιο της εκλογής τους

Όλοι οι Πρόεδροι της Δημοκρατίας και το παρασκήνιο της εκλογής τους – Μυστικές επαφές, συμφωνίες που αναιρέθηκαν...

Την Τετάρτη 17 Δεκεμβρίου ξεκινά στη Βουλή η διαδικασία για την εκλογή του έβδομου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Στα 40 χρόνια της Μεταπολίτευσης η διαδικασία της εκλογής του «ανώτατου άρχοντα» της χώρας μπορεί να περιγραφεί ως ένα πολιτικό θρίλερ το οποίο περιέχει πολιτικές ίντριγκες, πλούσια παρασκήνια, διάλυση κομμάτων, έγχρωμα ψηφοδέλτια διαφορετικών αποχρώσεων και αρπαγή κάλπης…

Αν και ο θεσμός του Προέδρου της Δημοκρατίας αποτελεί ένα ήσσονος σημασίας πολιτικό ζήτημα, μετά τον περιορισμό των αρμοδιοτήτων με την συνταγματική αναθεώρηση του 1985, ωστόσο οι 200 βουλευτές που απαιτούνται να συγκεντρωθούν στην πρώτη και δεύτερη ψηφοφορία, οι 180 στην τρίτη και η πρόβλεψη για διάλυση της Βουλής στην περίπτωση που δεν τελεσφορήσουν οι τρεις πρώτες ψηφοφορίες, περιέπλεξε πολλές φορές την κατάσταση εμπλέκοντας στο «παιχνίδι» το κομματικό συμφέρον.

1974

Δέκα μέρες μετά το δημοψήφισμα για την κατάργηση της βασιλευόμενης Δημοκρατίας η Βουλή, τον Δεκέμβρη του 1974, κλήθηκε να εκλέξει μεταβατικό Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο τότε πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής προτείνει το αξίωμα στον Παν. Κανελλόπουλο. Σύμφωνα με τον κ. Κανελλόπουλο, η πρόταση του έγινε από τον ίδιο τον Καραμανλή στην πρωθυπουργική κατοικία στην Ηρώδου του Αττικού. Η πίεση του Καραμανλή ήταν τόσο μεγάλη που ανάγκασε αρχικώς τον Αχαιό πολιτικό να υποκύψει (όπως αναφέρει στο βιβλίο του «Η Ζώη μου»). Από την πρωθυπουργική κατοικία μεταβαίνει στο γραφείο του στην οδό Ακαδημίας 33 όπου σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον πρωθυπουργό ζητά περιθώριο άλλων δυο ωρών πριν γίνουν οι ανακοινώσεις. Ο Καραμανλής καταλαβαίνει την τελική άρνηση του Κανελλόπουλου και στρέφεται στην υποψηφιότητα του βουλευτή Επικρατείας της ΝΔ και Προέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας Μιχάλη Στασινόπουλου. Στις 17 Δεκέμβρη πραγματοποιείται στη Βουλή η διαδικασία ανάδειξης του Προέδρου της Δημοκρατίας. Υπέρ ψήφισαν οι 206 βουλευτές της ΝΔ ενώ κατά οι ΕΚ-ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ.

1975

Τον Ιούνιο του 1975, μετά την οριστικοποίηση της τελικής μορφής του πολιτεύματος με το νέο Σύνταγμα που ψηφίστηκε, προχωρά η πρώτη εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας με βάση το Σύνταγμα. Η ψηφοφορία εκείνη δεν είχε πολλά παρασκήνια. Ο Καραμανλής επέλεξε τον επίσης βουλευτή της ΝΔ και ακαδημαϊκό Κων/νο Τσάτσο. Χαρακτηριστικό της διαδικασίας υπήρξε ότι αντίπαλοι βρέθηκαν δυο στενοί φίλοι και «παιδιά» της συντηρητικής παράταξης ο Κ. Τσάτσος και ο Π. Κανελλόπουλος, οποίος προτάθηκε από την Ένωση Κέντρου (μετέπειτα ΕΔΗΚ). Έτσι εκλέχτηκε ο κ. Τσάτσος με 210 ψήφους (η ΝΔ διέθετε 215 βουλευτές) ενώ ο Π. Κανελλόπουλος συγκέντρωσε 65 ψήφους. Το ΠΑΣΟΚ και η Ενωμένη Αριστερά ψήφισαν λευκό.

1980

Ενώ η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, ο πρωθυπουργός Κων. Καραμανλής θα μεταπηδήσει στο αξίωμα της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Θα χρειαστεί τρεις εκλογικές διαδικασίες. Η πρώτη ψηφοφορία θα διεξαχθεί στις 23 Απριλίου με την υποψηφιότητα Καραμανλή να συγκεντρώνει 179 ψήφους και στη δεύτερη στις 29 Απριλίου, 181 ψήφους. Τελικά εξελέγη στην τρίτη ψηφοφορία συγκεντρώνοντας 183 ψήφους (ΝΔ μαζί με βουλευτές της Εθνικής Παράταξης, του ΚΟΔΗΣΟ και της ΕΔΗΚ που δεν συντάχθηκαν με τις επιλογές των κομμάτων τους). Συνυποψήφιοι του Κ. Καραμανλή ήταν ο Ιωάννης Ζίγδης (4 ψήφοι της ΕΔΗΚ), ο Γιώργος Μυλωνάς (3 ψήφοι του ΚΟΔΗΣΟ), ο Ηλίας Ηλιού, ο Λεωνίδας Κύρκος και ο Στέλιος Παπαθεμελής (που έλαβαν από μια ψήφο).

1985

Το έτος του 1985 αποτελεί χρονιά ορόσημο για το θεσμό του Προέδρου της Δημοκρατίας. Πέρα από την «αποψίλωση» των αρμοδιοτήτων του «ανώτατου άρχοντα» με τη συνταγματική αναθεώρηση, διεξήχθη και η πλέον επεισοδιακή διαδικασία ανάδειξης του. Είναι η εποχή των «πράσινων» και «μπλε» καφενείων. Η πόλωση μεταξύ των οπαδών της ΝΔ και του ΠΑΣΟΚ βρίσκεται στο «κόκκινο» και θα ήταν αδύνατο να μην επηρεάσει και αυτή τη διαδικασία.

Όλα έδειχναν, αρχικώς, ότι βαδίζουμε προς μια δεύτερη θητεία του Κων. Καραμανλή μιας και όπως λέγεται ο τότε πρωθυπουργός Α. Παπανδρέου, σε συνάντηση των δυο ανδρών στο Προεδρικό Μέγαρο, του είχε προτείνει να είναι ξανά υποψήφιος, λέγοντας ότι στο ΠΑΣΟΚ τον ήθελαν οι περισσότεροι. Μάλιστα σε συνάντηση που έγινε στις 28 Φεβρουαρίου ετέθη υπ’ όψιν του πρωθυπουργού το κείμενο που θα εξέδιδε η Προεδρία της Δημοκρατίας σχετικά με την υποψηφιότητα Καραμανλή. Είχε συμφωνηθεί ακόμα να σταλεί στον Πρόεδρο το κείμενο της εισήγησης του Α. Παπανδρέου στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματός του. Αντί για την εισήγηση μια μέρα πριν τη συνεδρίαση επισκέφτηκε τον Π. Μολυβιάτη ο υπουργός Μ. Κουτσόγιωργας και διαβεβαίωσε δι’ αυτού τον Πρόεδρο δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα για την υποψηφιότητα Καραμανλή από το ΠΑΣΟΚ.

Την επόμενη, όμως, ο Α. Παπανδρέου αιφνιδιάζει τους πάντες και προτείνει στη συνεδρίαση του ανώτατου καθοδηγητικού οργάνου του κόμματος του την υποψηφιότητα του Αρεοπαγίτη Χρήστου Σαρτζετάκη. Αξίζει να σημειώσουμε ότι 22 χρόνια πριν ο Χ. Σαρτζετάκης ήταν ο ανακριτής που ανέλαβε την πολύκροτη δίκη για τη δολοφονία του Γρ. Λαμπράκη. Μια δολοφονία που οδήγησε σε παραίτηση την τότε κυβέρνηση Καραμανλή και άνοιξε τον δρόμο της εξουσίας στην Ένωση Κέντρου. Η απόφαση αυτή όπως ήταν αναμενόμενο ξυπνούσε μνήμες και πολιτικά πάθη άλλων εποχών.

Ο Κων. Καραμανλής με το που μαθαίνει την πρόταση Παπανδρέου παραιτείται από την υπόλοιπη θητεία του και την ίδια μέρα αναχωρεί και από το Προεδρικό Μέγαρο χολωμένος, καθώς είχε μείνει με την εντύπωση ότι θα τον πρότεινε το ΠΑΣΟΚ.

Χρέη Προέδρου της Δημοκρατίας αναλαμβάνει, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα, ο τότε πρόεδρος της Βουλής Γιάννης Αλευράς, δημιουργώντας ένταση μεταξύ των συνταγματολόγων για τον αν τα νέα του καθήκοντα τον επιτρέπουν να ψηφίσει για την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.

Στην πρώτη ψηφοφορία η υποψηφιότητα Σαρτζετάκη άθροισε 180 ψήφους. Οι 13 βουλευτές του ΚΚΕ -για πρώτη και τελευταία φορά μέχρι και σήμερα – ψήφισαν για Πρόεδρο της Δημοκρατίας την επιλογή της κυβέρνησης ενώ δυο βουλευτές του ΠΑΣΟΚ έριξαν «λευκό».

Στη δεύτερη ψηφοφορία, ο προεδρεύων αντιπρόεδρος της Βουλής, Μιχαήλ Στεφανίδης, για να αποφευχθούν τυχόν διαρροές, διένειμε έγχρωμα ψηφοδέλτια (βεραμάν), προκαλώντας την οργή του τότε προέδρου της ΝΔ Κων. Μητσοτάκη. Η ψηφοφορία αυτή είχε και άλλα... ευτράπελα. Το ένα ήταν ο προβολέας, που μπήκε κατόπιν εντολής Παπανδρέου πάνω από τη κάλπη προκειμένου να διακρίνουν τα έγχρωμα ψηφοδέλτια. Η επεισοδιακή αυτή ψηφοφορία σημαδεύτηκε και από την αρπαγή της κάλπης από τον γαλάζιο βουλευτή Ιωαννίνων Ελ. Καλογιάννη, οποίος την μετέφερε στα γραφεία του κόμματος του!

Η κάλπη επεστράφη μετά από λίγη ώρα και η ψηφοφορία ολοκληρώθηκε χωρίς «διαρροές» και την υποψηφιότητα Σαρτζετάκη να συγκεντρώσει 182 ψήφους.

Στην τρίτη ψηφοφορία οι «διαρροές» θα επιστρέψουν και θα χρειαστεί η ψήφος του Γιάννη Αλευρά για να επιτευχθεί ο μαγικός αριθμός 181. Η ΝΔ θα αντιδράσει ακαριαίως καταθέτοντας πρόταση μομφής κατά του προεδρείου της Βουλής. Η πλειοψηφία της Βουλής όμως είχε αποφανθεί για την εγκυρότητα της ψήφου. Παρά την θετική έκβαση της ψηφοφορίας και την εκλογή Σαρτζετάκη η βαριά ατμόσφαιρα που είχε δημιουργηθεί οδήγησε στην πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.

1990

Στις προεδρικές εκλογές του 1990 πρωτοστάτησε για άλλη μια φορά το κομματικό συμφέρον. Ωστόσο μετά την αναθεώρηση του 1985 η ψηφοφορία από μυστική μετατράπηκε σε φανερή.

Ο Κων. Μητσοτάκης φοβούμενος το μέτωπο συνεργασίας ΠΑΣΟΚ – ΣΥΝ (είχαν ταχθεί υπέρ τη επανεκλογής Σαρτζετάκη) απέρριψε την πρόταση συναινετικής εκλογής. Πρότεινε μάλιστα τηνεπανεκλογή του Κων. Καραμανλή ο οποίος όμως αρνήθηκε επαναλαμβάνοντας παλιότερη δήλωσή του ότι δεν συμμετέχει «σε αυτό που λέγεται σήμερα δημόσιος βίος» και τον είχε παρομοιάσει παλιότερα με «φρενοκομείο».

Στις τρείς ψηφοφορίες που διεξήχθησαν για τυπικούς λόγους, οι βουλευτές της ΝΔ της ΝΔ ψήφισαν «παρών», χωρίς όμως να λείψουν τα απρόοπτα. Στην τρίτη ψηφοφορία η βουλευτής των Οικολόγων Μαρίνα Δίζη ανάρτησε μέσα στην αίθουσα της Ολομέλειας πανό που έγραφε «φτάνει πια η κοροϊδία με τον συν ένα, τον Πρόεδρο και το νέφος». Αυτό είχε ως αιτία την έντονη αντίδραση της τότε βουλευτή της ΝΔ Άννα Συνοδινού οι οποία ζήτησε να απομακρυνθεί η βουλευτής από την αίθουσα λέγοντας «αυτή δεν είναι Βουλή. Βγάλτε την έξω». Η προτροπή δεν έγινε αποδεκτή από τον πρόεδρο της Βουλή Αθ. Τσαλδάρη και έτσι αποχώρησε η Άννα Συνοδινού και από την αίθουσα αλλά και από την πολιτική γενικότερα.

Μετά τις εκλογές της 8ης Απριλίου ο Κων. Καραμανλής αποδέχτηκε την πρόταση να είναι υποψήφιος. Αφού απέβη άκαρπη η πρώτη ψηφοφορία στην οποία χρειαζόταν 180 ψήφοι (το ΠΑΣΟΚ ψήφισε τον Γ. Αλευρά και ο ΣΥΝ τον Κ. Δεσποτόπουλο). Στη δεύτερη εξελέγη τελικά ο Κ. Καραμανλής με τους 150 ψήφους της ΝΔ, τη μια ψήφο του Θ. Κατσίκη που είχε εκλεγεί με τη ΔΗΑΝΑ και τις δυο των βουλευτών της μουσουλμανικής μειονότητας που είχαν εκλεγεί ως ανεξάρτητοι.

1995

Η αιφνίδια πρόταση της υποψηφιότητας του Κωστή Στεφανόπουλου από τον τότε πρόεδρο της ΠΟΛ. ΑΝ. Αντώνη Σαμαρά, η οποία διέθετε 10 βουλευτές έδωσε αδιέξοδο στην κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ η οποία είχε επιστρέψει λίγους μήνες πριν στην εξουσία και δεν ήθελε με τίποτα να οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές.

Η κίνηση αυτή απομόνωσε και πολιτικά τη ΝΔ, καθώς ο πρόεδρος της Μιλτιάδης Έβερτ είχε προτείνει την υποψηφιότητα του τέως Προέδρου της Βουλής Αθ. Τσαλδάρη. Οι δυο ψηφοφορίες απέβησαν άκαρπες ενώ στην τρίτη επετεύχθη ο αριθμός 181 με τη σύμπραξη ΠΑΣΟΚ – ΠΟΛΑΝ, το ΚΚΕ ως συνήθως επέλεξε το «παρών».

2000

Άλλη μια εκλογική διαδικασία με έντονο κομματικό παρασκήνιο. Στις ευρωεκλογές του 1999 μετά από εννιά χρόνια η ΝΔ κερδίζει σε εκλογική μάχη το ΠΑΣΟΚ. Οι βουλευτές της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης άφηναν να εννοηθεί ότι θα χρησιμοποιήσουν την προεδρική εκλογή για τη διενέργεια πρόωρων εκλογών.

Ωστόσο στις 8 Φεβρουαρίου, με την συναινετική ψήφο για πρώτη φορά των δύο τότε μεγάλων κομμάτων ΠΑΣΟΚ – ΝΔ, ο Κωστής Στεφάνοπουλος θα επανεκλεγεί στο ανώτατο πολιτικό αξίωμα με 269 ψήφους (10 του ΣΥΝ ψήφισαν το Λ. Κύρκο ενώ 17 του ΚΚΕ και του ΔΗΚΚΙ ψήφισαν «παρών»).

2005

Το Δεκέμβρη του 2004 η επιλογή του Κ. Παπούλια από τον πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή αιφνιδίασε τους πάντες. Οι επιλογές που όλο το προηγούμενο διάστημα είχαν ακουσθεί και γραφτεί κατά κόρον από τα ΜΜΕ ήταν οι υποψηφιότητες του Ν. Κωνσταντόπουλου και του Απ. Κακλαμάνη. Η πρώτη απορρίφθηκε γιατί δεν ήταν βέβαιο ότι θα συνέπραττε το ΠΑΣΟΚ ενώ η δεύτερη λόγω του άστατου και απρόβλεπτου χαρακτήρα του πρώην προέδρου της Βουλής.

Ένα όμως ήταν σίγουρο, ότι ο υποψήφιος Πρόεδρος θα προερχόταν από την Αριστερά μιας και η ΝΔ δεν είχε τον απόλυτο συσχετισμό δυνάμεων και δεν ήθελε με τίποτα την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Βλέποντας το αδιέξοδο, ο Θόδωρος Ρουσόπουλος ζήτησε από τον Κώστα Καραμανλή να του επιτρέψει να βρει λύση. 

Έτσι στις 19 Νοεμβρίου σε μια επίσκεψη του Καραμανλή στα Ιωάννινα, όταν είδε τον πρώην υπουργό του ΠΑΣΟΚ Κ. Παπούλια στις πρώτες θέσεις δεν το πολυσκέφτηκε και έστησε την πρώτη γνωριμία Καραμανλή – Παπούλια. Έπεισε τον πρωθυπουργό κατά την αποχώρησή του να αλλάξει πορεία και να χαιρετήσει δια χειραψίας τον πρώην στενό συνεργάτη του Ανδρέα Παπανδρέου, όπως και έγινε.

Με την επιστροφή στην Αθήνα ο κυβερνητικός εκπρόσωπος αποκαλύπτει την σκέψη του στον Καραμανλή όποιος την βρίσκει ενδιαφέρουσα. Από τότε το συζήτησαν πολλές φορές χωρίς όμως να πουν τίποτα σε κανένα. Την ίδια πρόταση, λίγες μέρες αργότερα, δέχτηκε ο Κώστας Καραμανλής και από τον Π. Μολυβιάτη. Τότε ο κύβος ερρίφθη και έδωσε το ΟΚ στον Ρουσόπουλο να βολιδοσκοπήσει τις προθέσεις του Κ. Παπούλια.

Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος άρχισε να τηλεφωνεί στον κ. Παπούλια αλλά τα τηλέφωνα που είχε δεν λειτουργούσαν. Τελικά βρήκε το κινητό του πρώην υπουργού του τηλεφώνησε χωρίς να αποκαλύψει όμως την ταυτότητά του. «Λέγομαι Γεωργιάδης και κάνω μια έρευνα για το Σκοπιανό. Πρέπει οπωσδήποτε να μιλήσω μαζί του» είπε στον συνεργάτη του που σήκωσε το τηλέφωνο. «Δεν μπορώ να τον ενοχλήσω τώρα. Είναι μεσημέρι και ξεκουράζεται...» απάντησε εκείνος και δεσμεύτηκε να ενημερώσει τον Ηπειρώτη πολιτικό για το τηλεφώνημα.

Τελικά ο κ. Παπούλιας απάντησε μετά από τρεις μέρες «Κάρολε, είμαι ο Θεόδωρος Ρουσόπουλος και πρέπει να μιλήσουμε. Πότε θα κατέβεις στην Αθήνα;» ήταν τα λόγια του κυβερνητικού εκπροσώπου.

Συναντήθηκαν δύο ημέρες αργότερα σε ένα διαμέρισμα στενού συνεργάτη του κ. Παπούλια, στην οδό Ραβινέ, κοντά στο Χίλτον. Ο πρώην κυβερνητικός εκπρόσωπος πήγε με το αυτοκίνητο της γραμματέως του και συζήτησαν επί τρεις ώρες πίνοντας τσίπουρο από τη Μολυβδοσκέπαστη. Συμφωνήθηκε να συναντηθούν και με τον κ. Καραμανλή σε άλλο διαμέρισμα, το βράδυ του Σαββάτου 11 Δεκεμβρίου.

Το πρωί της ημέρας εκείνης, όμως, διαπιστώθηκε ότι υπήρχε ένα πρόβλημα. Την Κυριακή 12 Δεκεμβρίου, ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γ. Παπανδρέου μιλούσε στην Πάτρα στην 4η Εθνική Θεματική Συνδιάσκεψη με θέμα «Παιδεία- Πολιτισμός- Αθλητισμός». Τι θα συνέβαινε αν ο κ. Παπούλιας θεωρούσε σκόπιμο να ενημερώσει για τις εξελίξεις το πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ; Υπήρχε ο κίνδυνος να προλάβει τη ΝΔ το αντίπαλο κόμμα και να ανακοινώσει πρώτο ότι θα στηρίξει την υποψηφιότητα Παπούλια. Όλο το σχέδιο θα γυρνούσε σε βάρος της κυβέρνησης... Στο Μαξίμου δημιουργήθηκε πανικός...

Αποφασίστηκε να ματαιωθεί το ραντεβού Παπούλια- Καραμανλή ώσπου να τελειώσει η ομιλία Παπανδρέου στην Πάτρα.

Το ραντεβού έγινε κανονικά την Κυριακή, λίγες ώρες πριν από την επίσημη ανακοίνωση.«Είστε το πρόσωπο που μπορεί να εννοήσει τους Έλληνες. Διαθέτετε σύνεση, σοβαρότητα και υπευθυνότητα και η θητεία σας θα είναι ένα ορόσημο» είπε ο τότε πρωθυπουργός στον κ. Παπούλια, ο οποίος με τη σειρά του τον ευχαρίστησε για την «τιμητική πρόταση», υπογραμμίζοντας την ανάγκη συναίνεσης στα μεγάλα θέματα.

Στις 8 Φεβρουαρίου του 2005 πραγματοποιείται στη Βουλή η εκλογική διαδικασία με πανηγυρική εκλογή του Κάρολου Παπούλια καθώς κατόρθωσε να συγκεντρώσει τον αριθμό ρεκόρ των 279 ψήφων.

2010

Η επανεκλογή Παπούλια δεν είχε πολλά παρασκήνια μιας και είχε προηγηθεί η πρόωρη προσφυγή της κυβέρνησης Καραμανλή στις κάλπες, τον Οκτώβριο του 2009 και η επάνοδος του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, αφού πρώτα ο Γιώργος Παπανδρέου είχε διαμηνύσει ότι δεν πρόκειται να συναινέσει στην εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας, βάζοντας τη χώρα σε μια μακρά προεκλογική περίοδο.

Η ψηφοφορία θα διεξαχθεί στις 3 Φεβρουαρίου 2010 και η επανεκλογή Παπούλια επιτυγχάνεται με 266 ψήφους (ΠΑΣΟΚ –ΝΔ –ΛΑΟΣ).

Φωτογραφίες: ΑΠΕ - ΜΠΕ, Eurokinissi