Της Θεοδώρας Βουνίδη
Αρθρογράφος - Αναλύτρια
Φοιτήτρια στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών,
στην Πολιτική Κατεύθυνση με Εμβάθυνση στη Βαλκανιολογία, από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Στις 10 Δεκεμβρίου του 2002 ο, τότε Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Κόφι Ανάν προσέρχεται εκ μέρους του Οργανισμού στην Κύπρο έχοντας στα χέρια του την αναθεωρημένη μορφή του Σχεδίου Ανάν, του σχεδίου που θα «έλυνε» πέντε φορές το κυπριακό ζήτημα.
Σύντομη ιστορική αναδρομή στα γεγονότα από το 1974 έως το 2004:
Το 1974 η Άγκυρα πραγματοποίησε πολεμική εισβολή στην Κύπρο και διέπραξε πραξικόπημα από το οποίο προέκυψε η κατάληψη του 37% του κυπριακού εδάφους και η ανταλλαγή πληθυσμού τον επόμενο χρόνο. Από την περίοδο εκείνη έγιναν πολλές διαδοχικές προσπάθειες για επίλυση του ζητήματος. Συγκεκριμένα, από την επόμενη χρονιά οι κυβερνήσεις προέβησαν σε διαρκείς Διακοινοτικές Συνομιλίες στη Βιέννη υπό την αιγίδα του ΟΗΕ τα έτη 1976-77, 1980-83 και 1988.
Την περίοδο αυτή έγιναν και άλλες προσπάθειες όπως το Σχέδιο του Προέδρου Κυπριανού προς τον Γενικό Γραμματέα του Οργανισμού τον Ιανουάριο του 1984 και οι Προτάσεις του ΓΓ Χαβιέ Πέρεζ ντε Κουεγιάρ που οδήγησαν και σε κυβερνητική κρίση στην Λευκωσία όταν απορρίφθηκαν από τον Κυπριανό. Ταυτόχρονα έγιναν πάμπολλες προσπάθειες τόσο επί Μακαρίου όσο και την περίοδο διακυβέρνησης Κυπριανού και Βασιλείου για ανοιχτό διάλογο με τον Ντενκτάς χωρίς αποτέλεσμα.
Το 1999 ο Κόφι Ανάν και ο Σύμβουλός του για το Κυπριακό Ζήτημα Άλβαρο Ντε Σότο αποφασίζει να προβεί σε δραστικά μέτρα και προετοιμάζει το έδαφος για ειρηνικές συζητήσεις διαπραγμάτευσης μεταξύ του Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας Γλαύκο Κληρίδη και τον επί σειρά ετών Ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς. Μετά από τρία περίπου χρόνια διαβουλεύσεων και συνομιλιών ο Γενικός Γραμματέας παραδίδει το Σχέδιο Ανάν Ι τον Νοέμβριο του 2002 και το αναθεωρημένο Ανάν ΙΙ τον Δεκέμβριο του ίδιου χρόνου.
Η σταχυολόγηση αυτή από μόνη της –αν και περιλαμβάνει μόνο τα σημαντικότερα σημεία- αποτελεί τρανή απόδειξη πως δεν υπήρχε κοινό έδαφος για επίλυση του προβλήματος.
Παρόλα αυτά παρατηρούμε λάθη και χαμένες ευκαιρίες από την ελληνοκυπριακή πλευρά. Τα πρώτα χρόνια μετά το 1974 οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία ήταν μεν ικανοποιημένοι από το αποτέλεσμα αυτής της παράνομης εισβολής ( της «ειρηνευτικής αποστολής» όπως το ονομάζουν!) όμως δεν απέκλειαν τελείως την ομοσπονδιακή λύση. Ίσως αυτή να αποτελούσε ευκαιρία ώστε μέσω της διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας να αποφευγόταν ο κατακερματισμός του νησιού και η, από τουρκικής πλευράς, νομιμοποίηση της εισβολής. Φυσικά, όμως, την περίοδο εκείνη κατά την οποία οι πληγές της εισβολής ήταν ακόμη νωπές δεν μπορούσε να τεθεί τέτοιο θέμα επί τάπητος.
Το σχέδιο του Κόφι Ανάν κρίθηκε αρκετά στην Κύπρο όπου επικρατούσε ο εθνικισμός και η άποψη πως ότι προέρχεται από την Δύση υπερασπίζεται τα συμφέροντα των τούρκων και δεν υπάρχει λόγος περί σοβαρής συζήτησης επί αυτού.
Έγιναν πέντε αναθεωρημένες προσπάθειες με τελική τον Μάρτιο του 2004.
Στα περιεχόμενα του τελικού Σχεδίου Ανάν περιλαμβάνονται πολλές παράμετροι με κύρια την Συνταγματική. Προβλέπεται ένα ενιαίο ομόσπονδο κράτος με την ονομασία «Ενωμένη Κυπριακή Δημοκρατία» η οποία θα είχε την δική της σημαία, εθνικό ύμνο, Σύνταγμα και Κοινοβούλιο και κάτω από την σκέπη της θα υπήρχαν τα δύο ισότιμα κράτη που την συνιστούν (Ελληνοκυπριακό και Τουρκοκυπριακό) με τις δικές τους σημαίες, Σύνταγμα, Κοινοβούλια και ύμνους. Στην ουσία ο διζωνικός αυτός χαρακτήρας επιτρέπει, πρακτικά, στη τουρκική μειονότητα να διατηρεί δικαίωμα άσκησης βέτο σε οποιαδήποτε πολιτική απόφαση δεν την ικανοποιεί.
Όσο αφορά την διεθνή θέση του νέου κράτους το Σχέδιο προέβλεπε την ένταξη του νέου κράτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αν και μόνο αν γίνει αποδεχτό από το δημοψήφισμα.
Το νέο κράτος δεσμευόταν επίσης να στηρίξει την ένταξη της Τουρκίας στην Ένωση, κάτι που την περίοδο εκείνη δεν υποστήριζε ακόμα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Ταυτόχρονα, προβλέπεται η μακροχρόνια και σταδιακή απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων χωρίς όμως να αναφέρεται η απομάκρυνση των βρετανικών βάσεων από την νήσο.
Το εδαφικό ζήτημα αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα αναχώματα στην προσπάθεια ειρηνικής επίλυσης του θέματος. Ο Κόφι Ανάν προβλέπει στο σχέδιο του περιορισμό των Τουρκοκυπριακών εδαφών στο 28,5% και κοινή αυτοδιοίκηση της Καρπασίας. Αυτό σημαίνει πως θα επιστρεφόταν στους προκατόχους τους μεγάλο μέρος της Αμμοχώστου, η περιοχή Μόρφου και άλλα χωριά των τώρα κατεχόμενων εδαφών. Παρόλα αυτά προβλέπεται εγκατάσταση ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων στα αντίθετα εδάφη αλλά το ποσοστό αυτό μπορεί να φτάσει ως το 33% του συνολικού πληθυσμού, κάτι το οποίο δεδομένων των αναλογιών ευνοεί την τουρκική πλευρά.
Όσο αφορά την Νομοθετική εξουσία το σχέδιο προβλέπει την δημιουργία Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου με δύο σώματα, την Γερουσία και την Βουλή των Αντιπροσώπων. Οι εκλογές θα γίνονται ξεχωριστά σε κάθε ένα από τα δύο συνιστούντα κράτη και δικαίωμα ψήφου θα έχουν μόνο οι πολίτες του καθενός, δηλαδή αποκλείονται οι ελληνοκύπριοι που μένουν σε τουρκοκυπριακό έδαφος και αντίστροφα. Για να εγκριθεί ένας νόμος τηρείται το σύστημα της απλής πλειοψηφίας και από τα δύο σώματα όμως πρέπει να έχει ψηφιστεί τουλάχιστον από το ένα τέταρτο των αντιπροσώπων κάθε συνιστούντος κράτους.
Αντίστοιχα στην νομοθετική εξουσία προβλέπει την δημιουργία ενός Προεδρικού Συμβουλίου με τέσσερις Ελληνοκυπρίους και δύο Τουρκοκυπρίους και άλλα μέλη, τα οποία δεν θα είχαν δικαίωμα ψήφου. Οι αποφάσεις θα λαμβάνονται με ομοφωνία αλλά θα απορρίπτονται αν δεν υπάρχει έστω και μία θετική ψήφος από κάθε πλευρά. Ο πρόεδρος και αντιπρόεδρος θα είναι από διαφορετικό συνιστών κράτος και θα εναλλάσσονται κάθε 20 μήνες με αναλογία δύο προς ένα υπέρ των Ελληνοκυπρίων.
Τέλος, θα δημιουργούταν Ανώτατο Δικαστήριο, με ίσο αριθμό Ελλήνων και Τούρκων κύπριων δικαστών και μερίδα ξένων, το οποίο θα είχε ρόλο διαιτητικού και συνταγματικού δικαστηρίου ενώ θα μπορούσε να μπλοκάρει και τις διεργασίες της Βουλής.
Η τελευταία πράξη του δράματος ήταν η ετυμηγορία των δύο κυπριακών κοινοτήτων.
Ο Τάσος Παπαδόπουλος σε μία εκτενή ομιλία του στην τηλεόραση ανέλυσε βήμα προς βήμα το σχέδιο με νομικούς όρους και κατακεραύνωσε τον Γενικό Γραμματέα και το προσβλητικό για την Κυπριακή Δημοκρατία Σχέδιο. Το βασικό του σύνθημα ήταν πως «ο Κόφι Ανάν δεν ήρθε να παραλάβει κράτος και να παραδώσει κοινότητα» ενώ διαρκώς προέτρεπε τον «Κυπριακό ελληνικό λαό» σε ένα βροντερό «όχι». Στον αντίποδα οι δύο πρώην πρόεδροι Κληρίδης και Βασιλείου και άλλοι πολιτικοί όπως ο τότε αρχηγός του ΔΗΣΥ -και νυν Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας- Νίκος Αναστασιάδης και άλλοι πολιτικοί αξιωματούχοι ανέπτυξαν τα πολλά θετικά επιχειρήματα και την ανάγκη για ένα ελληνοκυπριακό «ναι».
Στην Ελλάδα η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή έμεινε ουδέτερη όμως το σχέδιο υποστηρίχθηκε σθεναρά από τον αρχηγό της αντιπολίτευσης Γεώργιο Παπανδρέου και τον τότε υπουργό εξωτερικών κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Φυσικά όλες οι προσπάθειες παρουσίασης των πλεονεκτημάτων του σχεδίου Ανάν απέβησαν μάταιες. Οι ελληνοκύπριοι ψήφισαν «όχι» με ποσοστό 75,6% ενώ οι Τουρκοκύπριοι 65% «ναι».
Είναι, λοιπόν, προφανές πως οι Ελληνοκύπριοι δεν ήταν έτοιμοι να «μοιραστούν» την εθνική τους κυριαρχία.
Η Κύπρος σήμερα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συμμετέχει ισότιμα σε όλους τις διαβουλεύσεις με τους Ευρωπαίους και έχει ισχυρή θέση στο διεθνές περιβάλλον.
Οι Ευρωπαϊκές και λοιπές Δυτικές δυνάμεις την στηρίζουν στον αγώνα της για την παραχώρηση του δικαιώματος επί των φυσικών της πόρων και φυσικά στον αγώνα της για διεκδίκηση της αυτοδιάθεσης της, μη αποδεχόμενες την τουρκική εισβολή.
Τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά αν είχε περάσει το σχέδιο Ανάν, η Κύπρος δεν θα ήταν ίσως το ίδιο ισχυρή, ιδιαίτερα με το δικαίωμα εμπλοκής της Άγκυρας στα εσωτερικά της προβλήματα, αλλά θα είχε λύσει ένα από τα σοβαρότερα εμπόδια εξωτερικής πολιτικής. Μολοταύτα, τα πρόσφατα γεγονότα και οι δηλώσεις του Οζντίλ Ναμί φανερώνουν πως η λύση δεν θα έφερνε την ειρήνη. Η επιθετική πολιτική της Τουρκίας φέρει πολλά προβλήματα στη Κύπρο. Η ίδια η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κύπρο ως ανεξάρτητο κράτος ούτε το δικαίωμα της για αξιοποίηση των φυσικών πόρων.
Η λύση στο Κυπριακό είναι περίπλοκη υπόθεση ειδικά όταν αμφότερα τα κράτη δεν σέβονται την εθνική κυριαρχία, το δικαίωμα αυτοδιάθεσης και το διεθνές δίκαιο.
Βιβλιογραφία:
1.Το Σχέδιο Ανάν πριν και μετά το Δημοψήφισμα, Ουρανός Ιωαννίδης, power publishing
2. Το Δημοψήφισμα της 24ης Απριλίου 2004 και η Λύση στο Κυπριακό, Τάκης Χατζηδημητρίου, Εκδόσεις Παπαζήση
3. Κυπριακό Πρόβλημα 1974-2004. Από την Ένωση στην Διχοτόμηση; Αλέξης Ηρακλείδης, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης
4. www.tovima.gr
5. http://www.kathimerini.gr
6. www.cyprustimes.com
7. https://www.youtube.com/watch?v=_llVFdr00-E Ομιλία Τάσσου Παπαδόπουλου πριν το Δημοψήφισμα
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου