Οι σχέσεις Ουκρανίας - Ρωσίας σε ''σιβηρικές θερμοκρασίες''. Τα δεδομένα μετά τον στρατιωτικό νόμο

Της Θεοδώρας Βουνίδη

Αρθρογράφος - Αναλύτρια

Φοιτήτρια στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών,

στην Πολιτική Κατεύθυνση με Εμβάθυνση στη Βαλκανιολογία, από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Μερικά εικοσιτετράωρα μετά το επεισόδιο στην Αζοφική θάλασσα η κατάσταση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας κορυφώνεται. Την Κυριακή η Μόσχα για πρώτη φορά μετά το 2014 άνοιξε πυρ κατά του Κιέβου και κατέσχεσε τρία σκάφη. Η εμπλοκή πραγματοποιήθηκε ανοιχτά της Κριμαίας όταν, σύμφωνα με τα Ουκρανικά μέσα ενημέρωσης, η Ρωσία «επιτέθηκε» με πραγματικά πυρά στο ουκρανικό ναυτικό. Φυσικά η Ρωσία έσπευσε να διαψεύσει τις κατηγορίες κάνοντας λόγο για «προκλητική ενέργεια» από την ουκρανική πλευρά.

Η επίθεση αυτή αποτελεί την πρώτη φορά,  μετά την εισβολή στην Κριμαία το 2014 και την επακόλουθη ένοπλη σύρραξη στο Ντονμπάς την ίδια χρονιά, ανοιχτή στρατιωτική αναμέτρηση των δύο χωρών. Στις αρχές του 2014, παράλληλα με την ουκρανική επανάσταση κατά της κυβέρνησης Βικτορ Γιανούκοβιτς, παρατηρήθηκε αναταραχή στην Κριμαία κατά την διάρκεια της οποίας οι ρωσόφιλοι ζητούσαν ένωση με την Ρωσία ή ανεξαρτησία της Κριμαίας. Τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους η Μόσχα ξεκίνησε την έμπρακτη εμπλοκή στα ουκρανοκριμαΪκά πράγματα αφού το κοινοβούλιο επέτρεψε στον Πούτιν να χρησιμοποιήσει στρατιωτική βία στην Ουκρανία. 

Η απόσχιση της Κριμαίας υπό την σκέπη της Ρωσίας κρίθηκε αυστηρά από την Δύση και την Ουκρανική κυβέρνηση ως αντισυνταγματική. Παρόλα αυτά τον Μάρτιο του 2014 η Κριμαία ζήτησε την προσάρτηση της από την Ρωσία την οποία μετά χαράς δέχτηκε ο Πρόεδρος. Τον Αύγουστο το ρωσικό πυροβολικό και αυτό που η Ρωσία ονόμασε «ανθρωπιστική νηοπομπή» διασχίζει τα σύνορα και μέρος των εδαφών της Ουκρανίας χωρίς την άδεια της κυβέρνησης. Το αποτέλεσμα ήταν η «λαθραία εισβολή στην Ουκρανία» και η προσάρτηση από τους Ρώσους αντάρτες κάποιου μέρους της χώρας. Υπογράφηκαν με την Ρωσία δύο συμφωνίες για κατάπαυση του πυρός (5 Σεπτεμβρίου 2014 και 12 Φεβρουαρίου 2015) . Τα γεγονότα αυτά στοίχησαν την ζωή σε πάνω από 10.000 ανθρώπους.Από τότε η Ουκρανία έχει παύσει κάθε σχέση με την Μόσχα μέχρι και σήμερα καθώς η μνήμες της Ρωσικής απειλής δεν έχουν ξεθωριάσει ακόμα. Την Δευτέρα το Ουκρανικό κοινοβούλιο προέβη στην επιβολή στρατιωτικού νόμου στα παραμεθόρια εδάφη της χώρας για 60 μέρες. 

Ο ουκρανικός στρατιωτικός νόμος προβλέπει περιορισμό των ΜΜΕ, του ειρηνικού συναθροίζεσθε, τον περιορισμό της κυκλοφορίας και άλλα περιοριστικά μέτρα. Προς το παρόν στο διάταγμα συμπεριλαμβάνονται μέτρα κινητοποίησης εφεδρικών δυνάμεων καθώς και ενίσχυση της αεράμυνας σε κάποιες περιοχές.Ο πρόεδρος της Ρωσίας την Τρίτη, με δηλώσεις του, έστειλε προειδοποίηση στην Ουκρανία να μην δράσει «απερίσκεπτα» και τόνισε πως η Ρωσία ενήργησε σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο υπό την απειλή της Ουκρανίας. Ο ίδιος ήρθε σε επικοινωνία με την καγκελάριο της Γερμανίας Αγκελα Μέρκελ, η οποία διαβεβαίωσε και τις δύο πλευρές πως θα συμβάλει στην αποκλιμάκωση της ένοπλης αντίθεσης μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. 

Από την άλλη πλευρά το ΝΑΤΟ μετά από έκτατη συνεδρίαση αναγγέλλει την πλήρη στήριξη στην Ουκρανία και θεωρεί την στάση της Ρωσίας ανεπίτρεπτη. Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, καταδίκασε εκ μέρους όλων των συμμάχων την κράτηση των τριών στρατιωτικών ουκρανικών πλοίων τονίζοντας πως δεν υπάρχει καμία αιτιολόγηση για αυτό που έκανε η Ρωσία. Συγκεκριμένα, μετά την εμπλοκή η Ρωσία κατέλαβε δύο μικρά και ρυμουλκό από τα ουκρανικά πλοία και κράτησε ως αιχμάλωτους τους ναύτες. Το ζήτημα μεταφέρθηκε στον ΟΗΕ όπου οι δύο χώρες αναμετρήθηκαν ξανά, αυτή την φορά λεκτικά. 

Ο αναπληρωτής πρέσβης από την Μόσχα στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών υποστήριξε πως: «Στις 25 Νοεμβρίου τρία σκάφη της Ουκρανίας μπήκαν παράνομα σε ρωσικά χωρικά υδάτα και κινήθηκαν προς το στενό Κέρτς. Δεν συμμορφώθηκαν στις εκκλήσεις των ρωσικών σκαφών που τους ζητούσαν να κινηθούν φυσιολογικά. Θεωρούμε αυτή την κίνηση παραβίαση της ρωσικής κυριαρχίας. Αυτές οι παράνομες πράξεις συνεπάγονται χρήση βίας από τις ρωσικές δυνάμεις». Ταυτόχρονα η FSB ( Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας) κάνει λόγο για αγνόηση από Ουκρανικής πλευράς των προειδοποιητικών βολών και παραβίαση των υδάτινων συνόρων. Ο πρέσβης της Ουκρανίας διαψεύδει τις κατηγορίες: «Οι ρωσικοί ισχυρισμοί περί παραβίασης χωρικών υδάτων από τα ουκρανικά πλοία είναι ψεύτικοι. Εφευρέθηκαν απλά για να επιρρίφθουν οι ευθύνες στην ουκρανική πλευρά. 

Προσπαθούν να παραποιήσουν τα δεδομένα και αγνοούν τα στοιχεία». Η διεθνής αντίδραση είναι μεγάλη καθώς το γεγονός αποτελεί σημαντική παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου. Ο επικεφαλής της διπλωματίας των Ηνωμένων Πολιτειών καταδίκασε τις ενέργειες της Ρωσίας ενώ ο ίδιος ο Τραμπ δήλωσε πως περιμένει να αποσαφηνιστεί η κατάσταση στην Ουκρανία προκειμένου να δεχτεί τον Πούτιν στην σύνοδο της Ομάδας των Είκοσι στο Μπουένος Αιρες της Αργετινής καθώς είναι εκδιαμέτρου αντίθετος με αυτή την επιθετικότητα.Στο Βερολίνο, πέρα της Καγκελαρίου, ο Υπουργός Εξωτερικών, Χάικο Μάας, χαρακτήρισε απαράδεκτο τον αποκλεισμό του θαλάσσιου διαύλου προς την Αζοφική θάλασσα και αιτήθηκε άρση του και απελευθέρωση των πλοίων και των στρατιωτών που βρίσκονται υπό Ρωσική κράτηση.

Η Τουρκία με δηλώσεις της μέσω του υπουργείου εξωτερικών εξέφρασε την ανησυχία της για την αποδυνάμωση της ειρήνης στη περιοχή: «Ως παράκτια χώρα της Μαύρης Θάλασσας, υπογραμμίζουμε ότι η διέλευση μέσω του Πορθμού Κερτς δεν πρέπει να αποκλεισθεί».Η Βαρσοβία, επίσης, καταδίκασε την επίθεση και την καταπάτηση του διεθνούς δικαίου από πλευράς Μόσχας και ζήτησε αποκλιμάκωση της βίας εκατέρωθεν.Η κατάσταση στην Ουκρανία έχει επιφέρει αποσταθεροποίηση των θεσμών και των δομών του κράτους. Στο Κίεβο οι εθνικιστές έχουν προβεί σε βίαιες διαδηλώσεις έξω από την ρωσική πρεσβείαενώ ο στρατός ακόμα και πριν την επικύρωση έχει κηρύξει έκτακτη ανάγκη. Τα γεγονότα αυτά έρχονται σε αντίθεση με την συνεχή προσπάθεια της Ουκρανίας για εξευρωπαϊσμό και αποδυνάμωσης της ρωσικής μάστιγας στην περιοχή. 

Οι ίδιοι οι Ουκρανοί πολίτες  έχουν αντιληφθεί τα πλεονεκτήματα που τους παρέχει η είσοδος στην Ευρωπαϊκή Ενωση και η κυβέρνηση Ποροσένκο έχει προβεί σε πλήρη πολιτική ταύτιση με την Ευρώπη. Εν κατακλείδι είναι προφανές πως η θέση της Ουκρανίας είναι δίπλα στην Ευρωπαϊκή Ενωση, γεγονός που η Ρωσία πρέπει να σεβαστεί. Ο Πούτιν για ακόμα μία φορά προβαίνει σε καταπάτηση του διεθνούς δικαίου και των συνόρων της Ουκρανίας. Ωστόσο τα σύνορα και η κυριαρχία της αν απειλούνται διαρκώς από την Μόσχα είναι διεθνώς αναγνωρισμένα και η δυτική χείρα βοηθείας είναι απαραίτητη και, στην συγκεκριμένη περίπτωση, αναγκαία για την διατήρηση της αυτοδιάθεσης της χώρας.

Βιβλιογραφία:

1. www.naJemporiki.gr   

2. www.tanea.gr   

3. www.euronews.com

4. Συνοπτική Ιστορία της Ουκρανίας, Δημήτρης ΓαΪτάνης, Εκδόσεις Γρηγόρη