Το προϊόν του πολιτισμού είναι περιζήτητο

Της Αφροδίτης - Σπυριδούλας Γραμμένου

*** Η Αφροδίτη είναι 29 ετών. Κατάγεται από την γραφική Κέρκυρα.
Διέμεινε για αρκετά έτη στην Ολλανδία, εργάστηκε και σπούδασε εκεί. Έχει ταξιδέψει και γνωρίσει την Ευρώπη,
την Βορ. Αφρική και την Μέση Ανατολή. 
- B.Sc. Δημόσιες Σχέσεις και Επικοινωνία
- Μ.Α. International Communications Management
- Prof. Dev. Cultural Diplomacy & International Relations
και
παρακολουθεί ''Πρόγραμμα Εξειδικευμένης Επιμόρφωσης στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων'' στο Εθνικό και Καποδιστριακό Παν. Αθηνών
- Μιλά Αγγλικά, Γαλλικά, Γερμανικά και Ολλανδικά 



Το προϊόν του πολιτισμού είναι περιζήτητο. Είναι αυτό το προϊόν που σε διαφοροποιεί, σε κατατάσσει στο παγκόσμιο παιχνίδι των υλικών και άυλων αξιών και -αν είσαι τυχερός- σε κάνει τόσο ξεχωριστό ώστε πολίτες όλου του κόσμου, επενδυτές,  fashion setters και ταμπλόιντ σε παρακολουθούν. Ευχή και κατάρα μάλλον. Διότι, όταν η προσοχή είναι στραμμένη επάνω σου, πολλαπλασιάζονται και οι απαιτήσεις, οι κριτικές και οι προσδοκίες. 

Ο πολιτισμός λοιπόν είναι η βαριά βιομηχανία της Ελλάδας. Μία βιομηχανία η οποία έχει θεωρηθεί τόσο δεδομένη που συχνά περιορίζεται στους τρεις με τέσσερις θερινούς μήνες και σε εμβέλεια μερικών χιλιομέτρων, στα σουβενίρ των τουριστικών μικροκαταστημάτων και στις ξεθωριασμένες από τον ήλιο φωτογραφίες μουσακά στα Greek restaurants. 
Μία κληρονομιά συνεπώς όμοια με της Ελλάδας, δε προσδιορίζεται με νομισματική αξία, δε φέρει ημερομηνία λήξεως και σίγουρα δε προσφέρει την επιλογή αποποίησης. 

Σίγουρα η φήμη της είναι ξακουστή και όχι πάντα με θετικό πρόσημο. Κρίση, δάνεια, αποπληρωμές, τεμπελιά, αναξιοπιστία, αφερεγγυότητα και άλλα παρόμοια επίθετα, κοσμούν το τίτλο του Έλληνα από το 2008 και έκτοτε. Το αν είναι η δεν είναι αλήθεια δε θα αναλυθεί σε αυτό το κείμενο. Ενδεικτικά να αναφέρω όμως πως παρόλο που έχει μαθηματικά αποδειχθεί πως ο Έλληνας δεν είναι τεμπέλης, δεν είναι αυτή η άποψη που επικρατεί παγκοσμίως. Πώς λοιπόν το πολιτιστικό προϊόν μας γίνεται μέρος της εξωτερικής μας πολιτικής, παρουσιάζει τις αξίες και τα αγαθά που προσφέρει η Ελλάδα,  επιτυγχάνει διεθνής κερδοφόρες συμφωνίες και καθαρίζει και το όνομά του ο δόλιος Έλλην; Και κάπου εδώ εισάγουμε την έννοια της πολιτιστικής διπλωματίας. 

Κατά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2016), η πολιτιστική διπλωματία δεσμεύει και εξουσιοδοτεί τους τοπικούς φορείς να διευκολύνουν τη δημιουργία χώρου αμοιβαίας κατανόησης μέσω του διαπολιτισμικού διαλόγου, διευκολύνει τη συμφιλίωση και τις αμφίδρομα προνομιακές διαπολιτισμικές σχέσεις και προωθεί ειρηνικές διακοινοτικές σχέσεις, ενισχύει το ρόλο του πολιτισμού ως τη πλέον κινητήρια δύναμη για βιώσιμη κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη και προωθεί τη συνεργασία στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Το πρόσωπο αυτό της διπλωματίας λοιπόν, η λεγόμενη “soft diplomacy” η ελληνιστί η διπλωματία μαλακής ισχύος, είναι το σχεδόν άγνωστο πανίσχυρο όπλο που ο κάθε Έλληνας έχει στα χέρια του και δεν έχει διδαχθεί πώς να το χειριστεί – γιατί όπως όλα τα όπλα μπορεί να αποδειχθεί σωτήριο η καταστροφικό ανάλογα με την εκπαίδευση που έχει λάβει ο κάτοχός του. 

Επιστρέφοντας στα πρώτα ελληνικά γραπτά, υπάρχουν πάνω από 3.400 χρόνια καταγράψιμης ιστορίας. Με μία σύγχρονη εκτίμηση, περίπου 10,7 εκατομμύρια άνθρωποι μιλούν την ελληνική ως καθομιλουμένη ενώ παραπάνω των 150,000 αγγλικών λέξεων προέρχονται από την ελληνική γλώσσα (πηγή British Council). Η πρώτη αναγνωρίσιμη αποτυχία των δράσεων ΠΔ μας, είναι το ότι ελάχιστοι γνωρίζουν τη παραπάνω πληροφορία. 

Πέραν της ιστορικής αναδρομής και των πρακτικών στοιχείων, η ΠΔ έχει ένα πλούσιο φάσμα ενεργειών με σκοπό την ανάδειξη του ελληνικού πολιτισμικού προϊόντος: δραστηριοποίηση αρμόδιων φορέων προκειμένου να  περιορίσουν το χάσμα πολιτιστικής κατανόησης μεταξύ κρατών, μετάδοση γνώσης ιστορικής σημασίας, στήριξη απόδημου ελληνισμού σε τομείς δράσεως πολιτιστικού περιεχομένου, ανάδειξη ελληνικής τέχνης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο, ελληνική εκπροσώπηση σε διεθνή πολιτιστικά δρώμενα/φεστιβάλ/εκθέσεις, κατοχύρωση ελληνικής ταυτότητας και άλλα πολλά. 
Πού εντοπίζεται λοιπόν το πρόβλημα; 

Το πρόβλημα – κατ’ εμέ πάντα - εντοπίζεται στη πολιτικοποίηση του πολιτισμού. Η απόπειρα πολιτικοποίησης (η κομματοποίησης) του πολιτισμού είναι ανάλογη της απόπειρας πολιτικοποίησης της τέχνης. Η τέχνη εμπνέεται και ακολουθεί τα πολιτικά δρώμενα, είναι όμως μια αυτόνομη έννοια, ένα αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής μας ζωής. Τα πολιτικά δρώμενα αλλάζουν, μεταλλάσσονται σε καθημερινή βάση – σε έναν κόσμο όπου στο βωμό της παγκόσμιας οικονομίας σχηματίζονται στρατηγικές κυβερνήσεων ώστε να επιβιώσουν και να παραμείνουν ανταγωνιστικές. Ο πολιτισμός όμως, η ταυτότητα είναι τόσο βαθιά ριζωμένη που οι προσωρινές τάσεις ( τα λεγόμενα trends) δε μπορούν να την εξαλείψουν. Ένα αρνητικό πρόσημο στα οικονομικά στοιχεία ανάπτυξης της χώρας, δε μπορεί να διαγράψει έναν από τους παλαιότερους και σημαντικότερους πολιτισμούς που μεταλαμπάδευσαν τη γνώση και τον γνωστικό πλούτο στα πέρατα του κόσμου. Αυτό το όνομα πρέπει να οικειοποιηθούν οι σύγχρονοι Έλληνες προκειμένου να διασφαλίσουν ένα ανάλογο μέλλον για τη χώρα. 

Ο πολιτισμός δεν είναι μέριμνα της εκάστοτε κυβερνήσεως ούτε σταματάει εκεί που κλείνουν οι πόρτες της Βουλής των Ελλήνων. Ο πολιτισμός είναι δουλειά του καθένα από εμάς και όλων μας. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε σε μια γεωγραφική θέση με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και αξίες, γινόμαστε αυτόματα φορείς αυτών των χαρακτηριστικών και αξιών. Είναι δική μας λοιπόν επιλογή εάν και πώς θα τα μεταδώσουμε, θα τα εξελίξουμε, θα τα εκπροσωπήσουμε. Είμαστε όλοι εν δυνάμει πρεσβευτές της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Δυστυχώς, η διδαχή της ΠΔ στη χώρα μας είναι πολύ περιορισμένη. Περιορίζεται στα ταξιδιωτικά γραφεία που διαφημίζουν δελεαστικά πακέτα σε καταγάλανους ελληνικούς προορισμούς, πάντα τα φθηνότερα της αγοράς, το συρτάκι και η γλυκιά υπερβολή στη προσομοίωση της ελληνικής οικογένειας στο My Big Fat Greek Wedding. 

Τι κάνουμε όμως πέραν αυτού; Και μια μου τελευταία σκέψη: Ένας σωστός πρέσβης, όπως και ένας σωστός δάσκαλος, πρέπει να έχει απόλυτη επίγνωση του αντικειμένου του. Εμείς οι ίδιοι, γνωρίζουμε τη κληρονομιά μας;